Ağırlaştırılmış müebbet hapis uygulamasını için Türkiye'ye 2025'e kadar süre verildi

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, 17-19 Eylül günlerinde gerçekleştirdiği 1507. toplantısında, Türkiye'ye karşı açılmış, Abdullah Öcalan'ın İmralı'da süren tecridine ilişkin olarak avukatlarının iki yıl önce yaptıkları başvuruyu da içeren altı ayrı ihlal dosyasını görüştü.

Komite kararında Türkiye'yi "[...], bir kez daha, şu anda tutuklu bulunan ve inceleme olanağı olmaksızın indirgenemez bir ömür boyu hapis cezasına çarptırılan kişilerin sayısı hakkında bilgi vermeye davet etti."

"İlerleme yok"

Öcalan'la ilgili "ihlal başvurusunu" da kapsayan "Gurban Grubu-Türkiye" dosyasını değerlendiren Komite, başvuruların "Devlete karşı işlenen suçlara ilişkin ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının, Türk mevzuatında diğer ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûm edilenler  için öngörülen bir inceleme mekanizmasından muaf tutulması nedeniyle insanlık dışı ve onur kırıcı muamelenin önlenmesine ilişkin ihlallerle ilgili olduğunu" hatırlattı ve "bu konuda herhangi bir ilerleme sağlanmadığına dair derin endişelerini" dile getirdi.

AİHM Kararı 10 yıldır beklemedeydi

Mezopotamya Ajansı'nın haberine göre Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 18 Mart 2014'te Abdullah Öcalan’ın şartlı salıverilme hakkına (umut hakkı) sahip olmaksızın ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkum edilmesini Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) aykırı bulmuş ve Türkiye’den düzenleme yapmasını istemişti. AİHM, daha sonra tutsaklar Hayati Kaytan, Emin Gurban ve Civan Boltan için de benzer kararlar vermiş ancak Türkiye, aradan geçen 10 yıla karşın "ihlal" kararına dair herhangi bir adım atmamıştı.

Yeni başvuru

Öcalan'ın mahkemeler önündeki işlemlerine vekalet eden "Asrın Hukuk Bürosu", AİHM kararının yerine getirilmesi talebiyle 9 Ağustos 2022'de Bakanlar Komitesi'ne yeni bir başvuru yapmıştı.  Türkiye, başvuruya yanıtında "ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlülerin şartlı salıverilmesinin mümkün olduğunu ancak istisnai olarak bazı suçlar[ın] bu olasılıktan muaf tutul[duğunu]" belirtti.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi, 17-19 Eylül arasındaki 1507. toplantısında, "Asrın Hukuk Bürosu"nun başvurusu kapsamında AİHM’in Öcalan'ın durumuyla ilgili ihlal kararlarının gereğinin yerine getirilmemiş olmasını üç yıl sonra bir kez daha gündemine aldı ve kararlarını 19 Eylül'de toplu olarak açıkladı.

Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi Kararı

1. Bu davaların, başvuranların Devlete karşı işlenen suçlara ilişkin ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarının, Türk mevzuatında diğer ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına mahkûmlar için öngörülen bir inceleme mekanizmasından muaf tutulması nedeniyle insanlık dışı ve onur kırıcı muamelenin önlenmesine ilişkin ihlallerle ilgili olduğunu hatırlatılmış; ayrıca, böyle bir ihlalin tespit edilmesinin, başvuranlara derhal serbest bırakılma olasılığı verdiği şeklinde anlaşılamayacağını, ancak ulusal makamların, Mahkemece belirlenen standartlar ışığında, herkes için bir inceleme mekanizması oluşturmasını gerektirdiğini hatırlatmıştır;

Bireysel önlemlerle ilgili olarak

2. Yukarıdaki ihlallerle ilgili münferit tedbirlerin genel tedbirlerin uygulanmasıyla bağlantılı olduğunu hatırlatmıştır;

Genel önlemlerle ilgili olarak

3. Ayrıca, bu kararların uygulanmasının, herhangi bir ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasının, ceza ve caydırıcılık gereklerinin henüz tam olarak yerine getirilmediği veya kişinin toplum için hala bir tehlike oluşturduğu durumlar dışında, serbest bırakılma olasılığı ile belirli bir asgari süreden sonra gözden geçirilmesine izin verecek bir mekanizmayı güvence altına almak için yasal veya diğer yeterli önlemlerin alınmasını gerektirdiğini hatırlatmıştır;

4. Bu konuda herhangi bir ilerleme sağlanmadığına dair derin endişelerini dile getirmiş ve yetkilileri, bu tür mekanizmaları uygulamaya koymuş olan diğer üye devletlerin deneyimlerinden ilham alarak daha fazla gecikmeksizin gerekli önlemleri almaya kuvvetle çağırmıştır;

5. Yetkilileri, bir kez daha, şu anda tutuklu bulunan ve inceleme olanağı olmaksızın indirgenemez bir ömür boyu hapis cezasına çarptırılan kişilerin sayısı hakkında bilgi vermeye davet ederek;

6. Eylül 2025 toplantısında bu grubun incelemesine devama karar vermiş ve bu grupta incelenen konuların uzun süredir devam eden doğası ve mevcut bilgilerin ortaya koyduğu ilerleme eksikliği göz önüne alındığında, o zamana kadar daha olumlu bir değerlendirmeye olanak tanıyan somut bir ilerleme sağlanmamışsa, Sekretaryaya değerlendirilmek üzere bir ara karar taslağı hazırlaması talimatını vermiştir.