Meslek liseleri: "Çocuklar, iş kazalarının kendileri yüzünden olabileceğine ikna edilmiş"

Çoğunlukla bu tarz haber başlıklarıyla gündeme geliyor meslek liseleri. Ekonomiye ya da özel şirketlere katkısı, ne kadar üretim yaptığı, pandemi döneminde bile ürettiği... 

Bakan Özer: İstihdama öncelik verelim

Daha geçen hafta Milli Eğitim Bakanı Mahmut Özer sektör temsilcilerine şöyle sesleniyordu: "Milli Eğitim Bakanlığı olarak size eleman yetiştirirken eğitim süreçlerini birlikte yönetelim. Müfredatı birlikte güncelleyelim." Bunu derken de aslında istediklerinin istihdama da öncelik verilmesi olduğunu vurguluyordu. 

Peki, 18 yaşından küçük çocukların ürettiği, eğitim aldığı meslek liselerinde öğrenciler açısından durum ne? 

FİSA Çocuk Çalışmaları Merkezi geçen haftalarda hazırladığı bir raporla bu konuyu tartışmaya açtı ve özellikle meslek liselerindeki iş kazalarını odağına aldı.

Merkezden Tülin Yıldırım öğrenciler ve öğretmenlerle yaptıkları görüşmeler üzerinden meslek liselerini anlattı.  

Erişkinler gibi iş kazası, meslek hastalığı yaşıyorlar

12 Haziran Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Gününde konu daha çok genel hatlarıyla ele alınıyor. Ancak FİSA olarak meslek liselerindeki çocukların durumunu tartışmaya açarak bir rapor hazırladınız. Meslek liselerindeki durumu özelleştirme fikri nereden doğdu?

Bildiğiniz gibi maalesef ülkemiz ölümlü ve ağır yaralanmalı iş kazalarında Dünya'da ilk üçte yer alıyor. Eğitimin, Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşmede (BMÇHS) vurgulandığı gibi "çocuğun kişiliğinin, yeteneklerinin, zihinsel ve bedensel yeteneklerinin mümkün olduğunca geliştirilmesini" amaçlayan bir süreç olduğu ifade ediliyor.

Bizler de bu sürecin çocukların yaşam haklarını ve vücut bütünlüğünü gözeterek yapılıp yapılmadığını detaylı bir şekilde incelemek istedik.

Okullarda çocukların geçirdiği kazaları uzun yıllardır basında takip ediyor ve davalarını izliyoruz. Türkiye'de KHK ile kapatılan Gündem Çocuk Derneği'nin hazırlamış olduğu Çocuğun Yaşam Hakkı Raporları ile İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi'nin aylık raporları çocukların maruz kaldığı iş cinayetlerini açıkça gösteriyor.

Çocuklar tıpkı erişkinler gibi iş kazası, meslek hastalığı gibi işçi sağlığı risklerine maruz kalıyor. Hazırlanan raporlarda meslek liselerinde eğitimine devam eden çocukların da benzer risklerle karşı karşıya olduğu görülüyor. Bu riskler Türkiye'nin de taraf olduğu BM Çocuk Hakları Sözleşmesi'ne aykırı bir durum. Bu nedenle FİSA Çocuk Hakları Merkezi olarak temel önerimiz kuruluşundan itibaren sermayenin ihtiyaç duyduğu iş gücünün yetiştirilmesine odaklanan eğitim kuruluşları olan mesleki ve teknik liselerinin sermayenin ihtiyaçlarını değil, çocukların gelişimsel özelliklerini, hak ve özgürlüklerini gözeten eğitim kurumlarına dönüştürülmesi; bu yönde meslek liselerinin tartışmaya açılmasıdır.

"Öğrenci" değil, "işçi"

Türkiye'de mesleki ve teknik liseler çocukların eğitim aldıkları meslek dalına özgü uygulamalı eğitimlerin ve stajların yapıldığı yerler olmuştur. Çocukların yaptıkları bu uygulamalar ve stajlar çoğunlukla gerçek bir iş pratiğinden farklı değildir.

Yani çocuklar bu ortamlarda çalıştırılmakta, "öğrenci" değil "işçi" olmaktadır. Böyle olunca da çocuklar okulda ya da staja gittikleri iş yerlerindeki atölyelerde, çocuk işçiliğinin ortaya çıkardığı pek çok hak ihlaline maruz kalabilmektedir. Mesleki ve teknik eğitim kurumları çocuklar için sağlıklı ve güvenlikli bir eğitim ortamına sahip mi? Bu alanlar nasıl daha güvenli hale getirilebilir diye sorduk ve bunu bir rapor halinde hazırlayarak kamuoyu ile paylaşmak istedik.