360 derece

Bir 360 derece furyası gidiyor. 360 derece performans değerlendirme ağızlarda sakız oluyor. Gazetelerin birindeki bir ilanda 360 derece marka, imaj, pazarlama seminerlerinden bahis ediliyor. İnsan kaynakçılar, pazarlamacılar bir yana artık tüccar terziler bile 360 derece çalışıyor.

Mezura...

New York Madison Avenue dünyanın en pahalı mağazalarının yer aldığı bir cadde. Bu cadde de bulunan Brooks Brothers isimli terzi konfeksiyondan uzak duran klasik giyimi tercih edenlere elbise dikiyor. Herkesin dokuz haftada verdiğini üç haftada teslim edebilen, dikiş fiyatları $700 dan başlayan bu ısmarlama elbiseci de 360 derece tekniğinden yararlanıyor. Beden ölçüsünü sadece 12 saniyede bedenin haritasını 200,000 (iki yüz bin) noktasından dijital tarayıcı ile ölçerek alıyor.[i]

İlk görsel 360 derece uygulamasını Disneyland eğlence parkında uzun yıllar önce görmüştüm. Ziyaretçileri etrafı çepeçevre sinema perdesi ile donatılmış kocaman bir salona doldurdular.   Salonu karartılar. Biraz sonra film oynamaya başlayınca salonda bir hayret nidası yankılandı. Bir geminin içindeydik. Karşımızda geminin önü ve gittiği yön, sağa bakınca geminin sağı, soluna bakınca geminin solu görünüyordu. Arkaya dönünce geminin çıkardığı köpükler ve gemiyi izleyen martılar var. Gemi yavaş yavaş ilerliyor arkadaki kara parçası uzaklaşıyor. Hepsini aynı anda görmek mümkündü. Bir süre sonra sahne değişti. Bu kez bir uçaktaydık. Aynı çepeçevre manzara gene vardı. Biraz sonra bir otomobil içindeydik, gene aynı fantastik manzara görünüyordu...  Dört başı mamur bir eğlenceydi.   

En iyi çalışanlarımızdan biri geçen gün işten ayrıldı. İşten ayrılan bu kişi için geçen ay içinde yapılan performans değerlendirmelerden bazı yorumları okurken aklıma 360 derece performans değerlendirmesi geldi.  

Bu kişiyle ilgili yazılı yorumlar şöyleydi - “Masa başı adamı değil, sınırsız potansiyeli var, zor sorunlara mantıkla yaklaşır, ilkelerine bağlıdır, olağanüstü sadık, çok yaratıcı.”  Bana öyle geldi ki bu değerlendirmeleri yazanların bazıları kökten yanılmışlardı veya yazdıkları ardında başka anlamlar bulunuyordu.

Mesela, “Masa başı adamı değil,” sözleri sürekli dolaşabilen, işini arazide takip eden bir kişi olabileceği gibi “Yeterli tahsili yok,” anlamına; “Sınırsız potansiyeli var,” sözleri birçok işin üstesinden gelebilecek potansiyele sahip anlamına gelebileceği gibi “Emekli olana kadar katiyen buradan ayrılmaz,” anlamına; “Zor sorunlara mantıkla yaklaşır,” sözleri akılcı yoldan çözünler üretir anlamına gelebileceği gibi “İşini başkasına yaptırır,” anlamına; “İlkelerine sadıktır,” sözleri “prensip adamıdır, prensiplerine uygun olmayan işleri yapmaz,” anlamına gelebileceği gibi “Çok inatçıdır,” anlamına; “Olağanüstü sadıktır,” sözleri “bizi satmaz,” anlamına gelebileceği gibi “Başka iş bulamıyor” veya “Daha uzun süre düşük ücretle çalışmaya devam eder,” anlamına da gelebiliyor; “Çok yaratıcıdır,” sözleri “değişik alternatif bulma konusunda becerikli” anlamına gelebileceği gibi “İşi yapmamak için en az iki düzine neden bulur,” anlamına gelebiliyor. Demek ki işten yarılan arkadaş için de bir takım mecazi değerlendirmeler yapılmış. Ben bir şey sezmemişim.

Arada bir çalışanlar arasındaki konuşmalara şahit oluyorum. Kendi aralarında kullandıkları dil sanki şifreli. Gelişmelere karşı uyanık, dedikoducu; çok yükselme potansiyeli var, yüksek mevkidekilerden birinin akrabası veya hısımı; mutlu, ücreti yüksek anlamına geliyor.

Kaynakları iyi kullanır, işi ustalıkla başkasının üstüne yıkar; muhakemesi sağlamdır, şansı bol; zamanı etkili kullanır, çıkış saatinde kapıda hazır olur; bağımsız çalışır, ne yaptığını kendi de bilmez; liderlik vasıflarına haiz, uzun boylu veya kalın sesli demek olabilir. 

Kariyerini düşünür dizesi önüne çıkan insan engellerini hiç düşünmeden arkadan bıçaklar; Üstleriyle çok iyi geçinir sözleri ağzını yerli yersiz açmaz, kapalı tutar; Son derece vasıflı bir arkadaştır iltifatı şimdiye kadar ciddi bir hatasına, falsosuna rastlamadık”; Düzen kurmakta üzerine kimse yoktur açıklaması meşgul görünmekte kimsecikler eline su dökülemez, anlamlarını taşıyabiliyor.

Demek ki değerlendirmelerde satırlarda yazanlarla yetinmemek satır aralarını da incelemek gerekiyor. Bu sakıncaları görenlerde başka yöntemler geliştirmişler.

Nasıl mı? Bir kişi işlev gördüğü sanal piramitlerinde 360 derece, çepeçevre kuşatılmıştır. Kuşatmayı iç ve dış müşterilerce yapılır. Dört yandan kuşatmanın sağladığı bir imkân var - Kişi kendi ile iş yapan diğer herkesi değerlendirebilir, o herkes de o kişiyi değerlendirebilir.

Böylece bir kişinin performansının amiri, astı, aynı düzeydeki iş arkadaşları, satıcısı, müşterisi, velhasıl tüm iç ve dış müşterilerince değerlendirilmesi ve onların gösterdiği performansın da kişi tarafından karşılıklı değerlendirilmesi, yani 360 derece tamamlanacak şekilde çepçevre yapılırsa daha gerçekçi olur gibi gözüküyor! 

Biraz pahalı ama paraya kıyınca neden olmasın!