İŞÇİNİN İŞ SÖZLEŞMESİNİ HAKLI SEBEPLE FESHETME ŞARTLARI

İş Kanunda bildirimsiz fesih hallerine ilişkin haklı sebepler işçi ve işveren açısından ayrı ayrı sayılmıştır. Her iki durumdaki ortak hususlar ise sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallara uymayan haller ve benzerleri ile zorlayıcı sebeplerdir. Haklı sebepler İş Kanunu’nda sayılanlarla sınırlı değildir. Emredici hükümlere aykırı olmamak şartıyla iş ya da toplu iş sözleşmesinde, sözleşmesinin feshi için haklı başka sebepler de yazılabilir.

Haklı fesih genel olarak Türk Borçlar Kanunu’nun (TBK) 435’nci maddesinde özel olarak ise İş Kanununun (İşK) 24’ncü maddesinde düzenlenmiştir. Genel düzenlemeye göre taraflardan her biri haklı sebeplere dayanarak sözleşmeyi derhâl feshedebilir. Ancak sözleşmeyi fesheden tarafın, fesih sebeplerini yazılı olarak bildirmesi zorunludur (TBK m. 435/1). Sözleşmeyi fesheden taraftan, dürüstlük kurallarına göre hizmet ilişkisini sürdürmesi beklenemeyen her durum ve koşul, kanunen haklı sebep sayılır (TBK m. 435/2). Taraflar yazılı olarak bildirdikleri sebeplerle bağlıdırlar.

Özel düzenlemeyi içeren İşK 24’ncü maddesinde işçinin haklı sebeplerle iş sözleşmesini derhâl fesih hakları TBK’nın aksine tek tek sayılmıştır. Maddenin tamamı sizlere yardımcı olması açısında şu şekildedir:

İşçinin haklı nedenle derhal fesih hakkı

Madde 24- Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, aşağıda yazılı hallerde iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir:

I. Sağlık sebepleri:

a) İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa.

b) İşçinin sürekli olarak yakından ve doğrudan buluşup görüştüğü işveren yahut başka bir işçi bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulursa.

II. Ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri:

a) İşveren iş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri hakkında yanlış vasıflar veya şartlar göstermek yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler vermek veya sözler söylemek suretiyle işçiyi yanıltırsa.

b) İşveren işçinin veya ailesi üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak şekilde sözler söyler, davranışlarda bulunursa veya işçiye cinsel tacizde bulunursa.

c) İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunur veya gözdağı verirse, yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirir, kışkırtır, sürükler, yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunursa.

d) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa.

e) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmez veya ödenmezse,

f) Ücretin parça başına veya iş tutarı üzerinden ödenmesi kararlaştırılıp da işveren tarafından işçiye yapabileceği sayı ve tutardan az iş verildiği hallerde, aradaki ücret farkı zaman esasına göre ödenerek işçinin eksik aldığı ücret karşılanmazsa yahut çalışma şartları uygulanmazsa.

III. Zorlayıcı sebepler:

İşçinin çalıştığı işyerinde bir haftadan fazla süre ile işin durmasını gerektirecek zorlayıcı sebepler ortaya çıkarsa.

Yukarıdaki maddeyi sadeleştirecek olursak işçinin haklı sebeple iş sözleşmesini fesih şartları şunlardır.

I. SAĞLIK SEBEPLERİ

(1) İşin yapılmasının işçinin sağlığı ve yaşayışı için tehlikeli olması

(2) İşverenin veya başka bir işçinin bulaşıcı veya işçinin işi ile bağdaşmayan bir hastalığa tutulması

II. AHLAK VE İYİNİYET KURALLARINA UYMAYAN HALLER VE BENZERLERİ

(1) İşverenin işçiyi yanıltması

(2) İşverenin, işçinin şeref ve namusa dokunacak davranışta bulunması

(3) İşverenin sataşması, suç işlemesi, suça özendirmesi ve ithamda bulunması

Burada da başlıca haklı sebepler sayılmıştır:

- İşveren işçiye veya ailesi üyelerinden birine karşı sataşmada bulunması,

- gözdağı vermesi,

- yahut işçiyi veya ailesi üyelerinden birini kanuna karşı davranışa özendirmesi, kışkırtması, sürüklemesi,

- yahut işçiye ve ailesi üyelerinden birine karşı hapsi gerektiren bir suç işlemesi,

- yahut işçi hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnad veya ithamlarda bulunması.

(4) İşçinin diğer bir işçi veya üçüncü kişiler tarafından işyerinde cinsel tacize uğraması ve bu durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemlerin alınmaması

(5) İşveren tarafından işçinin ücreti kanun hükümleri veya sözleşme şartlarına uygun olarak hesap edilmemesi veya ödenmemesi

(6) İşverenin işçiye az iş vermesi (parça başı vb işlerde)

(7) İşverenin çalışma koşullarını uygulamaması

III. ZORLAYICI SEBEPLER

(Bir sonraki yazımızda haklı fesih sebeplerinin biraz daha fazla açılımını yapacağız)