ŞIRNAK VE CİZRE

YAYINLAMA: 24 Ekim 2022 / 16.49 | GÜNCELLEME: 24 Ekim 2022 / 16.49

VELİ YALÇIN

242 YAZI

Şırnak

Şırnak, 16 Mayıs 1990 tarihinde Siirt’ten ayrılarak il olmuştur. Siirt'in Eruh ilçesine bağlı Güçlükonak bucağı ilçesi olmuş, ayrıca Mardin’in İdil, Cizre ve Silopi ilçeleriyle Hakkari’nin Uludere ve Beytüşşebap ilçeleri buraya bağlanmıştır. 2015-2016 yıllarında il merkezindeki çatışmalarda yüzlerce insan ölmüş ve yaralanmıştır. İl merkezindeki 11 mahalleden 9’u tümden yıkılmıştır. Belediye binası Nuh’un gemisinden esinlenilerek gemi görünümündedir.

Şırnak il merkezinde görülecek herhangi bir tarihi yapı bulunmamaktadır. Şehrin adının Şehr-i Nuh'tan geldiği söylenir. Şırnak'ın Kürtçe’de karşılığı Şirnex'dir.

Cizre

Cizre M.Ö. 2000 yılından günümüze Babil, Asurlar, Medler, Pers ve Sasaniler gibi birçok uygarlığa ev sahipliği yapmıştır. Kürtçe adı: Cizir. Cumhuriyet döneminde itibaren Mardin’e bağlı bir ilçe 16 Mayıs 1990 tarihinden itibaren Şırnak’a bağlanmıştır. Dini rivayetlere göre ilçenin geçmişi Nuh Tufanı’na dayanmaktadır. Dicle Nehri’nin kıyısında yer almaktadır.

En eski ismi Kardu Gazarta, Persler Gazarta ve Bazibda, Abbasiler şehir yöneticisi Omar olduğundan Djasirat-ibn ʿUmar (Cezire-i İbn-i Ömer) ve daha sonra Cizîra Botan ismi verilmiştir. Akkoyunlular Cizre’ye Ceziretuşşeref demişlerdir. Cezire Arapça’da “ada” anlamına gelir, çünkü Dicle Nehri burada kıvrılır, bir su adası gibi bir alan oluşturmaktadır.

1985-1995 yılları arasındaki çatışmalardan dolayı onlarca yerleşim yeri boşaltıldı ve 2015-2016 yıllarındaki çatışmalarda da yüzlerce insan yaşamını yitirmiştir ve yaralanmıştır.

Cizre’de Gezilecek Yerler

Mem u Zin Türbesi

Mem u Zin, 1450-1451 yılları arasında Cizre’de yaşanan ve 17. yüzyıl sonunda şair Ahmed-i Hani tarafından yazıya geçirilen bir aşk öyküsüdür. Kürtçedeki ilk aşk öyküsü olarak kabul edilir. Yirmiden fazla dile çevrilen eser, ondan fazla kez Türkçeye çevrilmiştir. Eserde Mem ve Zîn'in aşkı ile beraber toplumsal meseleler, idarî ve siyasî öğütler, zamanın ilim adamlarına, halka, yöneticilere yönelik tavsiye, eleştiri, şikayet ve önerilere de yer verilmektedir. Tasavvufi ve felsefi bir dille yazılmıştır.

Türbe, Cizre Mezarlığı’nda bulunan Abdaliye Medresesi’nin bodrumunda yer almaktadır. İçeride üç adet mezar bulunmaktadır. Mezarlar Mem, Zin ve Bekir’e aittir. Türbe ve çevresinin bakımı kaderine terk edilmiş olup gerekli özenin gösterilmesi gerekmektedir.

Kırmızı Medrese

Kırmızı Medrese 14. yüzyılda Cizre Beyliği döneminde II. Han Şeref tarafından yaptırılmıştır. Kırmızı tuğlalardan yapıldığı için “MedresetulHamra” olarak adlandırılır. Mescit, idare, öğrenci, öğretmen bölümleri ile külliyeden oluşmuştur. Medrese içinde türbesi bulunan Şeyh Ahmet El-Cezeri 1404-1479 yılları arasında yaşamış ünlü bir şairin türbesi ve Cizre emirlerine ait aile mezarlığı da yer almaktadır.

Medrese uzun zamandır restorasyon geçirdiğinden dolayı ziyarete kapalıdır.

Ulu Cami

Cizre’nin İslam’ı kabul etmesiyle 639 yılında kiliseden camiye çevrilmiştir. Birçok defa onarım görmüş, yapıdan ayrı dikdörtgen kaide üzerine yuvarlak gövdeli minaresi 1155 yılında inşa edilmiştir. Metal kapısı ve bunun üzerindeki, 13. Yüzyıl yapılan oymacılık sanatının önemli bir eseri olan ejder figürlü bronz kapı tokmakları birisi günümüzde İstanbul'daki Türk İslam Eserleri Müzesi'ndedir. Diğer tokmak 1969'da yurtdışına kaçırılmıştır.

Vakıflar Genel Müdürlüğünce 2007 yılında yapılan restorasyon çalışmalarının aslına uygun yapılmadığının dolayı 2013'te yeniden restorasyon çalışmalarına başlanmıştır. Cami, 2020 yılında yeniden bakım için ibadete ve ziyarete kapatılmıştır.

Cizre Müzesi

1997 yılında kaymakamlık tarafından restore edilen binaya Cizreli fizikçi İsmail Ebul-iz El Cezeri’in adı verilmiştir. Müzede, arkeolojik ve etnografik eserlerin bulunmaktadır. Müze günün her saati kapalı olup kapısında görevlilerin isimleri ve telefon numaraları yazılıdır. Müzeyi ziyaret etmek için görevlilere telefonla ulaşmak gereklidir.

Hz. Nuh Türbesi

İlçe merkezinde bulunan ve Tevrat’a göre 950 yıl yaşadığı belirtilen ve Nuh tufanın ardından ilçeye yerleşen ve burada vefat ettiği inanılan Nuh adına yapılmış bir yapıdır. Türbe, adını taşıyan Nuh Cami’nin içerisinde bulunmaktadır.

Cizre Kalesi

Cizre şehir merkezinde Dicle Nehri kenarında kurulmuş olan kale, dış kale ve iç kaleden oluşmaktadır. Surlarının üçte ikisi tümüyle yok olan kalenin ayakta kalan bölümünün dış cephesindeki taşların bir kısmı sökülüp ev inşaatlarında kullanılmıştır. 2010 yılına kadar askerli bölge olup 2012 yılında bir restorasyon çalışması yapılmıştır. Kale günümüzde de ziyarete kapalıdır.

Kasrık Boğazı

Cizre-Şırnak karayolunda ilçe merkezine 8 ve il merkezine 30 kilometre mesafede bulunan Kasrık Boğazı, Gabar ve Cudi dağlarını birbirinden ayıran derin bir vadinin adıdır. Vadide Kasrık beldesi yer almaktadır. Dicle Nehri üzerinde yapılması düşünülen Cizre Barajı’ndan sonra bölgede bulunan birçok tarihi yapı sular altına kalacağı ifade edilmektedir.

Cizre Müzesi