E-sigara kullanımı gün geçtikçe artarken, aromalı yapılarıyla çocuklar için de tehdit haline geldi. Uzmanlar, ürünün kullanımına bağlı akciğer hastalıklarına dikkat çekti.
'Puff bar' olarak bilinen tek kullanımlık ve likitle yenilenen elektronik sigaraların (e-sigara) kullanımı son yıllarda giderek popülerleşti. İçinde bulunan yoğun nikotin miktarı ile bağımlılığa sebep olan e-sigara kullanımı gençlerde yaygınlaşırken aromalı ve renkli yapısıyla puff barlar da çocukların ilgisini çekiyor.
Türkiye’de satışı 2020 yılında yasaklanan 'puff bar' kullanım yaşının 12’lere kadar düştüğünü ifade eden uzmanlar e-sigaranın normal sigaradan daha az zarar vermediğini belirtirken, Akciğer Uzmanı Turgut Öztutgan, ürünün kullanımına bağlı oluşan EVALI (E-cigarette - Vaping) isimli akciğer hastalığına dikkat çekti. Profesör Doktor Cemal Onur Noyan ve Uzman Psikolog İlknur Çelik e-sigaranın da bir bağımlılık türü olduğunu ifade ederek çözüm önerileriyle birlikte tedavi yöntemlerini Artı Gerçek'e anlattı.
Akciğer Uzmanı Turgut Öztutgan, elektronik sigaranın piyasaya sürüldüğü ilk zamanlarda sigarayı bırakmada yardımcı ürün olduğunun iddia edildiğini ancak yapılan araştırmaların bunu desteklemediğini söyledi. Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) yaşayan uzun süreli elektronik sigara ve puff bar kullanan kişilerin sağlıklarının bozulduğunu ifade etti ve konuşmasını şunları söyledi:
“E-sigara kullanımı EVALI isimli bir akciğer hastalığına sebep oldu. Kısa sürede çok miktarda e-sigara kullanan kişilerin akciğer tomografilerinde buzlu cama benzer bir görüntü oluyor. ABD’de üç yıl önce 860 kişi bu hastalıktan yoğun bakıma alınmıştı hatta ölümler de yaşanmıştı. Göğüs hastalıkları uzmanları e-sigara kullanımının akciğer kanseri veya sigaraya bağlı hastalıkların olmayacağını söylemiyor.”
E-sigaranın normal sigaradan daha fazla nikotin ürettiğini belirten Turgut Öztutgan, bu nedenle bağımlılığın daha hızlı geliştiğini vurguladı. Kullanım yaşının ortaokullara kadar düştüğüne dikkat çeken Öztutgan, sözlerine şöyle devam etti:
“Küçük yaşta elektronik sigara kullanıp nikotin bağımlısı olan kişilerin daha sonra bırakması zorlaşır ve hatta sigara kullanımını arttırabilir. Çocuk kullanmadığı halde çevresindekiler kullanıyorsa çocuk da ileride bağımlı olabilir. Çocukların hem kendilerine rol model olarak gördükleri kişilerin bu ürünü kullanmaları özenme duygusunu geliştirirken hem de fizyolojik olarak sık sık dumana maruz bırakıldıklarında nikotin bağımlısı olabiliyorlar. Kış aylarında evde içilen sigaralar çocuklarda daha çok alt solunum yolu hastalığı görmemize sebep oluyor ve ağır geçiriyorlar.”
Uzman Psikolog İlknur Çelik, e-sigara kullanımı üzerine yaptığı değerlendirmede ürünün pazarlanma biçimiyle çocukları da hedef kitlesi içine aldığına, erişimin kolay olmasından kaynaklı da bağımlılığın yaygınlaştığına dikkat çekti. Özellikle ortaokul öğrencilerinin kullanımında artış olduğunu gözlemlediğini ifade eden Çelik, şunları söyledi:
“Bağımlık yaşı neredeyse 12’lere kadar düştü. Bu yaş grubundaki çocuk danışanlarımın yaklaşık yüzde 80 oranında elektronik sigara kullanımı mevcut. Kendileri kullanmasalar dahi sınıftaki arkadaşlarında gördüklerini anlatıyorlar. Güvendiği bir arkadaşı kullanıyor veya gösteriyorsa diğer çocuk da hemen kullanma eğiliminde bulunuyor. Bu yaş grubundaki çocuklarda korteks bölgesi (bilinçli düşünmeden sorumlu olan beyin bölgesi) gelişmediği için ne kadar zararlı olduğunun farkında olamıyorlar.”
Çocuklarda bu kadar yaygın kullanım görülmesinde ürünün pazarlanma biçiminin etkili olduğunu belirten Çelik, “Elektronik sigaraların şekilleri güzel ve çok renkliler. Aromalarındaki çeşitliliğin yanında ürünlere dikkat çekici isimler de veriliyor. Ulaşımın çok kolay olmasını artış sebepleri içerinde gösterilebilir” dedi.
Lise öğrencilerinde ise elektronik sigaraya ek olarak esrar kullanımının arttığını söyleyen Çelik, ebeveynlere verdiği eğitimlerde özellikle bu iki konu üzerinde durduğunu söyledi ve şu sözlerle uyarılarda bulundu:
“Yasaklar koymak yerine elektronik sigaraların zararlarını anlatmak gerekiyor. Çoğu bunun zararlı olmadığını savunuyor fakat ben de onlara kandırıldıklarını söylüyorum. Onlara kandırıldığını anlatmak gerekiyor.”
Profesör Doktor Cemal Onur Noyan, e-sigaranın kullanım yaş aralığına ilişkin bir araştırma yapılmadığına dikkat çekerek klinik gözlemleri üzerinden yaptığı değerlendirmede lise çağındaki kişilerde ürün kullanımının yaygın olduğunu ifade etti.
E-sigaranın toplumda bu kadar yaygın görülmesinin ana nedenin kolay erişilebilir yerlerde satılıyor olması olduğuna dikkat çeken Noyan, bağımlılıkta ilk basamağında puff bar olduğunu söyleyerek, “Puff cihazlarının cazip hale gelmesinin nedeni ise; renkli paketlere sahip ve içeriğinde şekere benzer sıvı aromalar olması. Özellikle meyve aromaları sağlıksızmış gibi gelmiyor gençlere. Bu da tüketimi arttırıyor. Aslında bağımlılığa giden yol burada başlamış oluyor” sözlerini kaydetti.
E-sigaraların içerisinde yoğun bir nikotin oranının bulunduğunu söyleyen Noyan, sigara bağımlılığından ziyade nikotin bağımlılığı geliştiğini söyledi. Bağımlılık sürecinde nikotinin rolünden bahseden Noyan, konuşmasını şu sözlerle sürdürdü:
“E-sigara ile edinilen nikotin bağımlılığı sigaraya geçişi hızlandırıyor. Çünkü puff barlar bir süre sonra kullanan kişilere yeterli gelmeyecek ve yeteri kadar beyni uyarmayacak. Kişi bu noktadan sonra artık sigara içen arkadaşlarıyla takılmaya başlayacak. Onlarla sigara tüketecek ve sigara bağımlılığının önü açılmış olacak. Bu da bağımlılığa giden yolu hızlandırdığından e-sigaralar gençler için büyük risk.”
Yetişkin davranışlarında e-sigara kullanımının gençlerden farklı olduğunu söyleyen Cemal Onur Noyan, yetişkinlerin e-sigaranın daha az zararlı olduğu algısının yanında, sigarayı bırakma aracı olarak gördüklerini belirterek, “Kişi sigara bağımlılığının yerine e-sigara bağımlığını koyuyor. Sigarayı bırakmakta zorlanan birey bu defa da e-sigarayı bırakmakta zorlanıyor. Bu şekilde daha kontrolsüz bir tablo ortaya çıkıyor” ifadelerini kullandı.
Satışı yasak olmasına rağmen birçoğu yerde satılan e-sigaralar için denetim şart olduğunu belirten Noyan, okul çevrelerinde özellikle gençlerin temasının engellenmesi gerektiğini savundu. Okullarda da denetimlerle sorunun çözümü için gerekli olduğunun altını çizen Cemal Onur Noyan, “çünkü gençler aromalı kokuları sebebiyle arkadaşlarına gösterip denetebiliyor kullanmayanlar da özenebiliyor” dedi.
E-sigara bağımlılık tedavisinin gençlerde ve yetişkinlerde farklı olduğunu söyleyen Noyan, öncelikli olarak bu maddelerin bağımlılık yapıcı etkilerinden bahsedilerek farkındalığın geliştirilmesi gerektiğini vurguladı.
Farkındalığın ardından kişilerde gelişen kullanmak istememe ve kullanmadıklarında ortaya çıkacak yoksunluk belirtilerinde ise bazı öneri ve tedavilerin olduğunu ifade eden Noyan, “Gençlerde zaten çok nikotin yoksunluğu gelişmediği için ek bir ilaç önerisi olmayabiliyor. Davranışçı yöntemler ya da psikoterapi bu noktada yeterli olabiliyor” dedi.
E-sigara, diğer adıyla "e-sigara" geleneksel tütün içeren sigara tüketimini taklit eden, elektronik bir cihazdır. E-sigaralar, tütün dumanı üretmek yerine sıvı nikotin buharı üreten bir mekanizma kullanır. Kullanıcılar bu buharı inhale ederler. E-sigaralar genellikle şunları içerir; pil, atomize kartuş veya sıvı tank, sıvı nikotin ve ağızlık.
Sigarayı bıraktırmak için alternatif olarak piyasaya sunulan ve ilk kez 2003 yılında Çinli Lik Hon tarafından patenti alınan e-sigaranın, 2004 yılında Çin, 2006 yılında Amerika ve Avrupa pazarlarında satışına başlandı. 2012 yılında ise tütün endüstrisinin ilgisini çekti ve bağımsız e-sigara şirketlerini satın alındı. 2014 yılında ise ürünün sigarayı bıraktırma aracı olarak reklamları yapılmaya başlandı geniş kitleler tarafından kullanılmaya başlandı.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) 2023 yılının Aralık ayında tüm ülkeleri e-sigaralara tütün kategorisinde değerlendirmeye ve aromalı olanları yasaklamaya davet etmişti. Son üç yılda altı ülke elektronik sigara satışını tamamen yasaklamak için harekete geçti. Bu ülkeler; Cabo Verde, Laos, Nikaragua, Norveç, Türkiye ve Vanuata. Türkiye'de e-sigara ithalatı, satışı ve dağıtımı 2020 yılında yasaklandı.
RSS