Çember çevirme!

Yönetim kurulu üyelerinden biri beni aradı – “Niçin kalite çemberi kurmuyorsunuz? dedi. Konuyu irdeleyeceğimi söyledim. Benden cevap bekliyor…

Toplam kalite yönetimi adı geçince bazı kişiler, kulaktan dolma bilgi ile “Kalite çemberleri değil mi?” diye bilgiçliklerini sırıtarak gösteriyorlar. Bazıları da daha ilk konuşmada “Kalite çemberlerini ne zaman kuracağız?” sorusu ile derin bilgilerini anında sergilemekten geri kalmıyor.  

Kalite çemberleri ile ilgili ilginç bir gözlem[i] hatırlıyorum. Kalite çemberlerinin mucidi Ishikawa kalite çemberlerinin Tayvan ve Güney Kore’de benimsendiğini görünce, öğrenmesi uzun yıllar isteyen Çin alfabesi kullanan her ülkede başarılı olacağını ileri sürmüş. O zamanki mantığına göre öğrenmesi çok zor olan Çinceyi öğrenme azmini gösteren, eğitim istekli insanlar aynı azmi kalite çemberlerini çevirmekte kullanabiliyorlardı. Ancak kalite çemberleri birkaç yıl içine dünyaya yayılınca üstat yeni bir sonuca varıyor – “Kalite çemberleri insanlığın demokratik yapısına uygun olduğu için başarılı olmaktadır!”

Toplam kalite yönetimini basitçe “kalite çemberlerine indirgemek” işi daha da karmaşık hale getirir çünkü altyapısı kurulmadan yapılacak bir kalite çemberi çevirme girişimi hüsranla sonuçlanır, faydadan çok zarar getirir. Böyle altyapısı eksik tutulan bir çalışmada, birkaç arkadaşım ile iç tetkik yaparken “Kalite çemberiniz var mı?” sorusu karşısında muhatabın telaşla, ararsam bulurum umudunu yitirmeden, çekmeceleri ve dolapları karıştırmaya başladığına şahit olduğumu dün gibi hatırlıyorum.

Toplam kalite yönetimi konuşulurken kalite çemberlerinden bahsedilmez ise çok ayıp oluyor. Kalite çemberlerinin bu çağdaki mucidi Japonlar. Onların iş hayatı anlayışına, çalışma tarzına, hiyerarşi yapısı anlayışına, sosyal yaşantılarına, kültürel değerlerine çok uygun bir tarz. Hayatı kolaylaştırmak için bir iyileştirme yapılması gerekiyorsa o çalışmayı bizzat o işi yapanların keşfetmesinin daha iyi olacağı fikrinden hareket edilerek yapılan bir düzenleme.

Üç beş kişi bir araya geliyor, işyerindeki verimi, çalışma şartlarını, etkenliği artırmak, maliyetleri düşürmek, müşteriye kolaylık sağlamak amaçlarından biri veya birkaçı ile küçük büyük demeden sürekli iyileştirme yapma çalışmasına girişiyorlar. Sürekli olarak yapılan irili ufaklı iyileştirme çalışmalarına da “kaizen” adını veriyorlar.

Kalite “iyileştirme” çemberleri, belirlenen kalite sorunlarının veya kalite iyileştirme gereklerinin kök nedenlerini araştırmak, bulmak, çözüm üretmek, öneriler geliştirmek, yönetime sunmak, kabul görenleri uygulamak üzere çalışanların aktif katılımı ile meydana getirilen çalışma grupları.

Müşteri tatminini artıracak, çalışanların kuruluşa katkısını artıracak, maliyetleri düşürecek, verimliliği artıracak, işlem veya çevrim süresini kısaltacak, israfı ortadan kaldıracak, hayatı kendisi ve herkes için kolaylaştıracak, çalışanların iş tatminini geliştirecek, fiziki yorgunluğunu azaltacak her şey kalite çemberlerinin hedefleri arasında yer alıyor.

Başlıca faydaları arasında, çalışanların kendilerinin geliştirmeleri, bilgi ve becerilerini işlerine tatbik etmeleri, çalışanlar arasındaki işbirliğinin geliştirilmesi, verimlilik ve maliyet bilincinin yerleştirilmesi, çalışanlar arasındaki iletişimin artırılması, sorunları yerinde çözme alışkanlığının artırılması, çalışanların yaratıcılığının pozitif katkı haline dönüştürülmesi, işi bizzat yapanların düşünce ve görüşlerinin tatbikata sokulmak üzere şekillendirilmesi, hayatı kolaylaştırma gibi imkânları sağlaması yer alıyor.

Bir takım çalışmasına benziyor ancak bazı belirgin farklı yanları da var:

Kalite çemberlerine “katılmak isteğe bağlı ve ayrılmak serbest”. İsteyen katılıyor, zorlama olmaması gerekiyor. Birden “çok sayıda kalite çemberi çalışmasına iştirak etmek,” mümkün. Çalışmalar genellikle “belli bir süre içinde” sonuçlandırılıyor. İyileştirilecek “konu seçimi serbest.” Yönetime çember çalışmalara hakkında “periyodik aralıklarla rapor veriliyor”. Çember üyeleri “kısa süreli toplantılarda” bir araya geliyor. Önerilen iyileştirmenin “uygulanması yönetimin iznine bağlı”.

Yönetim kurulu üyesini aradım. Bulguları anlattım. “Kalite çemberi çalışmalarına katılacak kişilerin bu konu ile ilgili kısa süreli bir eğitim almalarında çok büyük yarar var” dedim.

Hak verdi ama gene de ikna olduğunu sanmıyorum, kalite çemberlerinin kısa bir süre sonra gene gündemin orta yerine oturtulacağından eminim.