SOKRATES

Milattan Önce 469 veya 470 yılında doğduğu söylenen Sokrates yaşamının büyük bir bölümünü Atina’da geçirir. Bir taş ustası aynı zamanda bir heykeltıraş olan  babası Sophronicus ve annesi ebe Phaenarete’nin oğlu olduğunu yazar tarihçiler. Sokrates’in hayat felsefesi Atina’da yaşayan genç nesil halkın ilgisini çeker. Sokrates yaşamı boyunca kendi felsefesini topluma yansıtmaya çalışır, ama bu felsefenin kitabını, sonraki nesil için yazmamıştır. 

Talebeleri onun felsefesini savunmuş ve eserler bırakmışlar. Talebeleri içinde Aristoteles ve Platon bunların içinde en ünlüleridir. Aristotales, kısa boylu olmasına rağmen Büyük İskender’in akıl hocası olarak bilinir.  Yunanca’da anılan ‘Philo’  kelimesi sevgi anlamına gelir, ‘Sophia’ bilgi olarak algılanır. İki kelimeyi birleştirince ortaya PHİLOSOPHİE yani bilgi sevgisi anlamında bir kelime olur. Sokrates hayatı boyunca talebe yetiştirmiş, yetişen bu talebeler onun felsefesini nesillere aktarmışlar. Öğrencisi Platon‘un iddiası  ‘Sorgulanmamış bir hayat, yaşamaya değmez’ der. Bu düşünce de Sokrates’in öğretileri içinde yer alır. 

Çok Tanrılı yıllarda Atina’da yaşayan Tanrı bezirganlarının ortaya koydukları EUSEBİA, yani tanrılara sadakat kurallarına karşı gelmek, suç olarak algılanır. Kendi felsefesinden ödün vermeyen Sokrates’in ahlak tanımı, çok tanrılı din kurallar manzumesine sıcak bakmaması, ortaya bir sorun çıkarır. Sokrates’i suçlayarak mahkemeye çıkarırlar. Hatta Tanrıların baskısı ile ölümle yargılanır. 

Antik Atina mahkemelerinde yargılanan bir kişi için avukat yerine geçen iyi hitabeti olan insanlar savunmayı üstlenirler. Bu durumda Sokrates hatip istemez ve kendini savunmaya çalışır. Aslında Sokrates insanların fiziksel yapıları değil, ruh ve karakter yapılarının değiştirebileceğini söyler. İyilik ve kötülük kavramları Sokrates için çok önemlidir. Kimse bilerek kötülük yapmaz der Sokrates. Sokrates aynı zamanda erdem ve bilginin insan için hayati önemi olduğunu da vurgular. Bilgiye sahip olan insanın ulaştığı nokta erdemdir ve mutluluğun anahtarı budur diye anlatır bilge kişi. 

Ahlaklı olmakta bir erdemdir diye anlatır talebelerine. Bu nedenle Sokrates’in en önemli sözü ‘ KENDİNİ BİL’ olarak bilinir. Bu iki kelime Sokrates için çok önemlidir. Hayatı boyunca Atina dışına fazla çıkmadığı söylenir. Atina dışına çıktığı ender seyahatlerden birinde, DELPHİ’de bulunan Apollon Tapınağı girişindeki bu iki kelimeyi unutmaz. ‘KENDİNİ BİL’. Sokrates’in kendi metotlarının var olduğu bilinir. SOKRATİK YÖNTEM. Bu metotta üç adım bulunur. İlki Soru, ikincisi İroni, üçüncüsü ise Maiotik metotlar olarak tarif edilir. Maiotik yöntemi şöyle ifa ederler, ‘Ben bir ebeyim, insanlarda var olan bilgileri ortaya çıkarıyorum’ der Sokrates. 

Bilge kişiliği olan Sokrates’in bazı sözlerini öğrencisi Platon’un kayda aldığı bilinir. 

Bunların bazılarını sizlerle paylaşmak isterim:

- Kötü insan yemek ve içmek için yaşar, iyi insan yaşamak için yer ve içer,

- Yalnız bir iyi vardır BİLGİ, bir de kötü CEHALET,

- Ben bilmediğimi bildiğim için diğer insanlardan farklıyım, der Sokrates,

- Fazilet ruhun güzelliğidir,

- Galip asker, hiçbir zaman mağlup askerin üzerine eğildiği zamanki kadar yüksek değildir,

- Bir şeyleri değiştirmek isteyen insan, önce kendisinden başlamalı,

- Tok gözlülük doğal zenginliktir, lüks ise yapay yoksulluktur,

- Eğitimin pahalı olduğunu düşünüyorsanız, cehaletin bedelini hesaplayın,

MÖ 399 yılında aleyhine açılan davada Sokrates ölümle yargılanır. Atina’da var olan mevcut tanrılara ek tanrıların gelmesini savunduğunu iddia ederler. Atina Acropolis’de bulunan tanrılar, Sokrates’in yargılanmasını isterler. Toplumu yanlış yönlendirdiğini iddia ederler ve bunun için suçlanır ve yargılanır. Kendisini savunacak bir hatip istemez Sokrates, kendini mahkemede savunur, ama tanrıların baskısı galip gelir. Mahkeme  Sokrates’in idamına karar verir. Bitki zehri içirirler ve Sokrates’in hayatını Tanrıların baskısı ile sonlandırırlar. Sokrates’in Savunması, aynı adlı bir kitapta Platon tarafından kaleme alınır ve günümüze kadar ulaşır. Sokrates ölümünden sonra da yaşamış, düşünceleri, felsefesi ve bilhassa sözleri bugünlere kadar ulaşmıştır. Atina’da halk büyük bir hata yapıldığını haykırmış ama nafile, karar infaz edildikten sonra herkes çok üzülmüş. İki kelimelik felsefede Sokrates ne kadar güzel söylemiş ‘KENDİNİ BİL’ . İnsanların bedensel yaşamasından ziyade fikirlerinin yaşaması ve asırlarca güncel kalması ne kadar da önemlidir. Mavi gözlü Selanikli Mustafa’nın sözü gibi ‘İstikbal Göklerdedir’.  

Bugünlerde bir gazeteciyi daha demir parmaklıklar arkasına koymak için Adalet koşturmakta, ancak gazetecinin doğru fikirlerini, ideallerini demir parmaklıklar arkasına almanın imkansız olduğunu, ancak cahiller bilemezler. Erdem ve Ahlak yoksunu insanların basit oyunu, tıpkı Sokrates’in idamı gibi, diye bir sözüm geldi söyledim hem nalına hem mıhına.