KARKAMIŞ VE KADININ GÜCÜ

Elimizde servet değerinde zenginliklerimiz var ve biz anlaşılmaz bir hoyratlık ve görmezlikle bunlara hak ettikleri değeri vermeyi beceremiyoruz diye düşünenlerdenim. Bölgedeki kadın gücümüz ve arkeolojik zenginliklerimizin ortak yazgısı var. Bunları yok saymak isteyen bir yobaz anlayış giderek büyüyor.
Yeryüzündeki tüm çocukların ilkokul kitaplarında yer alan, tarihin bilinen ilk uluslararası yazılı barış antlaşması olan ünlü “Kadeş Antlaşması” bu coğrafyada yapılmıştır. Çoğu insan Kadeş’i hatta Karkamış adını bilir ama aynı Zeugma gibi, bu muhteşem zenginliğin Gaziantep sınırlarında olduğunu duymamıştır. Hal böyle olunca, biraz magazin yanına da atıfta bulunarak size Karkamış’ı anlatmak istedim.
Karkamış, Fırat Nehri'nin yakınında, günümüz Türkiye-Suriye sınırında yer alır. Özellikle Hitit, Asur ve Pers dönemlerinde önemli bir kontrol merkezi olmuştur. Hem askeri hem de ticari açıdan stratejik bir geçiş noktasıdır. Karkamış, Hitit İmparatorluğu’nun bir vasal krallığı olarak yönetilmiş ve Hititlerin önemli bir idari ve askeri üssü olmuştur. Özellikle Hitit kralı Şuppiluliuma I döneminde bölge güçlenmiştir.

Karkamış hem Anadolu hem de Mezopotamya tarihine ışık tutan bir kültürel ve tarihsel miras hazinesidir. Bu nedenle, sadece yerel değil, küresel anlamda da büyük öneme sahiptir.

Karkamış’ta yapılan kazılarda Hitit ve Asur dönemine ait kalıntılar, kabartmalar ve yazıtlar bulunmuştur.

Özellikle Hitit sanatını ve mimarisini anlamak açısından büyük bir hazine niteliğindedir. Şehir surları ve tapınakları, Hitit mimarisi ve sembolizmi hakkında önemli bilgiler sunar.

Karkamış, tarih boyunca birçok kültüre ev sahipliği yapmıştır ve bu durum, onun çok kültürlü ve zengin bir kültürel mirasa sahip olmasını sağlamıştır.

Karkamış, Hitit İmparatoru III. Hattuşili'nin hükümdarlığı sırasında Hitit İmparatorluğu’na bağlı önemli bir vasal krallıktı. Karkamış, bu dönemde Hititlerin Suriye ve Mezopotamya’daki gücünü temsil eden stratejik bir merkez olarak hizmet etmiştir.

Suriye’nin kuzeyindeki Kadeş ve batısındaki Karkamış Hitit İmparatorluğu’nun genişleme döneminde Hitit etkisi altında kalmış iki önemli şehirdir. Bu iki şehir, farklı bölgelerde yer almış, ancak Hititlerin siyasi ve askeri kontrolü altında zaman zaman ilişkili hale gelmiştir.

Yeryüzündeki tüm çocukların ilkokul kitaplarında yer alan, tarihin bilinen ilk uluslararası yazılı barış antlaşması olan ünlü “Kadeş Antlaşması” işte bu coğrafyada yapılmıştır. Hititler ile Mısırlılar arasında MÖ 1274’te yapılan Kadeş Savaşı'nın ardından MÖ 1269 yılında, Mısır Firavunu II. Ramses ve Hitit Kralı III. Hattuşili arasında imzalanmıştır.

Antlaşmanın sebebi, iki büyük güç olan Hititler ve Mısırlılar arasında Suriye'nin kuzeyindeki Kadeş şehri ve çevresinde uzun süredir devam eden güç mücadelesidir.

MÖ 1274'te gerçekleşen Kadeş Savaşı, kesin bir galibin olmadığı bir sonuçla bitmiştir. Bu savaşın ardından iki taraf da siyasi ve askeri olarak güçlerini koruyabilmek için bir barış anlaşmasına ihtiyaç duymuştur.

Uluslararası hukuk açısından, iki taraf arasında diplomatik ilişkilerin yazılı olarak düzenlendiği ilk örnektir.

İki taraf arasında eşitlik temelinde hazırlanmış ve bu yönüyle adil bir anlaşma olarak değerlendirilmiştir.

Antlaşma, savaşın sona ermesi ve diplomatik ilişkilerin sürdürülmesi için bir model olarak tarihe geçmiştir. Kimbilir bölge insanının her zaman barıştan yana olması, belki biraz da, o günlerden kalma genetik özelliktir.

Birçok filme konu olmuş ve Arap coğrafyasını karıştırmak için özel olarak görevlendirilmiş Casus Lawrence’i mutlaka duymuşsunuzdur.

Casus Lawrence olarak bilinen Thomas Edward Lawrence, ünlü İngiliz arkeolog, yazar ve asker, 20. yüzyılın başlarında, 1911 de Karkamış’ta yapılan arkeolojik kazılara katılmıştır.

Karkamış kazılarında kazandığı saha deneyimi ve bölgeye dair bilgisi, Lawrence’ın I. Dünya Savaşı sırasında Arap ayaklanmasında oynadığı rolün temelini oluşturmuştur. Casusluk çalışmaları sırasında kullandığı Karkamış’taki kazı evi hala ayaktadır ve konukların ilgisini çekmektedir.

Lawrence, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı arapları organize etme ve stratejik hedeflere saldırılar düzenleme konusunda büyük bir başarı göstermiştir. Lawrence’ın "Bilgeliğin Yedi Sütunu" adlı kitabında, bu dönemde edindiği deneyimlerin izlerini görmek mümkündür. Arkeolojik araştırmalarla başlayan bu ilişki, Osmanlı İmparatorluğu'na karşı yürüttüğü faaliyetlerde kullandığı bilgi ve deneyimlerin temelini oluşturmuştur. Bu nedenle Karkamış, Lawrence'ın hem bir arkeolog hem de bir casus olarak kariyerinde özel bir yere sahiptir.

Karkamış Antik Kenti'nde bulunan ve "Matiya" adında bir kadın yöneticiye ait olduğu düşünülen mühür ve baskılar, Hitit sonrası Geç Hitit dönemine ait önemli bir keşif olarak kabul edilmektedir. Bu bulgular, Geç Hitit döneminde kadınların politik ve idari rollerde yer alabildiğini gösteren nadir kanıtlardan biridir. Matiya’nın yerel bir kraliçe, bir yönetici ya da yüksek statülü bir birey olabileceği düşünülmektedir. Matiya adıyla ilişkilendirilen mühür ve baskılar, kadınların Geç Hitit döneminde beklenenden daha fazla otorite ve etkili bir konuma sahip olabileceğini göstermektedir. Karkamış’ta, İtalya'nın Bolonya Üniversitesinden Prof. Dr. Nicolo Marchetti'nin başkanlığında yapılan kazı çalışmaları sırasında antik sarayın "Mühür Evi" olarak adlandırılan idari yapısında Hitit idaresinin en yüksek görevlilerine ait yüzün üzerinde baskılı kil mühür bulunmuştur. Anadolu hiyeroglif yazılı mühür baskılarından üçte ikisinin "Matiya" adlı bir kadına ait olduğu belirlenmiş ve bu keşif, ilgili dönemde kadınların da devlet yönetiminde önemli bir ekonomik role sahip olabildiğini göstermiştir.

Gaziantep’te kadın girişimcilerin çokluğu ve başarıları da genetik bir özelliktir diye düşünüyorum. Bir coğrafyada barış varsa, kadın eğitimli ve güçlü ise, o coğrafyada yaşamın masal tadında olması kaçınılmazdır. İktidar sahiplerinin, herkesin l-kendilerine biat ettiği dikensiz gül bahçesi için, kadını kafes arkasında tutmak istemesinin sebebini anlamak çok zor değil. Kadın merhametlidir, sevgi doludur, sorgular, çözümden yanadır, dokunduğu her yeri yeşertir, hayat verir.