“YAŞLI ADAM VE DENİZ” ROMANINDAKİ BALIK GİBİYİZ

Klasik roman tutkunu her okuyucu, Ernest Hemingway'in (1899-1961), "Yaşlı Adam ve Deniz" adlı romanını okumuştur. Okumaya fırsat bulamayanlar ya da unutanlar için özetlemek istedim:
Amerikalı yazar Ernest Hemingway, romanında Küba'da yaşayan yaşlı bir balıkçı olan Santiago'nun, büyük bir deniz balığıyla mücadelesini anlatmış.

Santiago, 84 gündür balık tutamamış. Artık yaşlandığı için, geçimini sağlayacak kadar balık yakalayamadığını düşünüyor ve bu onu çok üzüyor. Bir zamanlar usta bir balıkçı olarak tanınan Santiago'nun şansı, gençlik yıllarındaki gibi gitmiyor. Ama, bir gün, sabah erken saatlerde denize açıldığında dev bir orkinos oltasına takılıyor. Bu balık, Santiago'nun sadece geçimini sağlayacak bir kazanç değil, aynı zamanda hayatta kalan onurlu günleri için de büyük bir fırsat. Bu yakaladığı balıkla, henüz hala işe yaradığını ve usta bir balıkçı olduğunu ispat edebileceğini biliyor.

Santiago, saatlerce dev orkinosla mücadele ediyor, tüm gücüyle oltasına asılıyor. Bir süre sonra balıkla aralarında bir dostluk bile oluşuyor. Sonunda balığı yakalayıp teknesine bağlıyor. Santiago’nun mutluluğu çok kısa sürüyor, çünkü denizde köpek balıkları var ve bu ağızlarına layık balığı parça parça yutup midelerine indirmek istiyorlar. Santiago, bu kez onları durdurmak için savaşmak zorunda kalıyor. Bu zorlu savaşın sonunda köpek balıkları galip geliyor ve Santiago’ya orkinosunun sadece iskeleti kalıyor. Santiago hem büyük bir yenilgi hem de müthiş bir zafer sarmalında artık.

Hemingway bu romanında, bütün romanlarında olduğu gibi, yaşadığımız, ya da yaşamak zorunda kaldığımız   hayat mücadelelerini, yalnızlık, cesaret, azim, onur, gurur gibi insana ait evrensel temaları işlemiş. Santiago'nun balıkla mücadelesi, insanın kendi içindeki sınırları aşmaya, doğaya karşı direnmeye ve hayatta anlam arayışına dair müthiş sembollerle dolu.

Ernest Hemingway Amerikalı bir yazar ve çok meşhur bir gazeteci. 20. yüzyılın en önemli ve yazarlarından biri ve romanlarında hep savaş, cesaret, ölüm, yalnızlık ve insan doğasını işlemiş. Edebi dilinin tanımını eleştirmenler "buzdağı betimlemesi " olarak nitelendiriyorlar. Yani yazar yüzeydeki olayları en anlaşılır sadelikle anlatırken, derin anlamları ve duygusal çıkarımları, satır aralarında okuyucunun yorumlamasına ve empatisine bırakıyor.

Hemingway'in en bilinen eserlerinden "Çanlar Kimin İçin Çalıyor" (For Whom the Bell Tolls) da çok sevilmiş ve beyaz perdeye aktarılmış romanlarından biri. İspanya İç Savaşı sırasında bir grup gerillanın savaşın zorluklarıyla mücadelesini anlatıyor.

Günümüz Türkiyesi’nde, Türk halkının emekli, emekçi kesimini “Yaşlı adam ve deniz” romanındaki orkinosa benzetiyorum. “Halk”ı temsil eden kesim aynı Santiago’nun balığı gibi.

Uçsuz bucaksız okyanusun özgür sularında dolaşamıyoruz, mutlaka birileri bizi yakalayıp, ününe ün, kazancına para katmak istiyor. Bununla da kalmıyor, herkes bizden bir parça koparmaya çalışıyor. Anlamsız vergiler, vergilerin vergileri, gizli (ya da bilinen) bir elin yarattığı pahalılık, yoksulluk, yolsuzluk, kanunsuzluk, adaletsizlik, paylaşımdan uzak pay kapmalar, saygısızlık, öfke, hiddet, kurumsal taciz, kişisel taciz, hukuksal taciz Santiago’nun balığı gibi bizi yavaş yavaş ve sinsice yok ediyor.

Köpek balıklarımız, kaynağı yok etmek pahasına, giderek daha çok kan, daha çok pay istiyorlar.

Ernest Hemingway; romanlarındaki anlatımının, insanın hayattaki dramlarını, duygularını, davranış biçimini en yalın şekilde yansıtmasındaki ustalığından dolayı 1954 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanmış ve kendine özgü bu üslubu sayesinde dünya çapında büyük bir ün elde etmiş. Hemingway'in hayatı da eserleri kadar dramatik; sık sık seyahat etmiş, savaşlara katılmış ve çok sayıda kişisel trajedi yaşamış. Hayatının son yıllarında depresyon ve alkolizmle mücadele etmiş ve 1961'de intihar etmiş.

Okuduklarımızdan ders alabilmek en ciddi kazanımlarımızdan biri elbette.

Orkinos gibi oltaya takılmayacak, kendimizi köpek balıklarına yem etmemek için aklımızı kullanacak birikime de ancak okuyarak, düşünerek ve sorgulayarak ulaşacağız.