Eğitim toplumu ve yaşamı iyileştirir…

Yeryüzünün tüm gelir gider dengelerine, üretimin kimlerce pay edildiğine, sömürünün ve rantın mikro düzeydeki paydaşlarına baktığımızda başımıza gelen yokluk ve yıkımların hikâyesine de ulaşmış olacağız. Yüzde doksanın ürettiği ama yüzde onunun hâkimiyetinde olan dünya gidişatının adaletli sürdürülebilirliği şunlara bağlıdır: İlki sosyo-ekonomik ilişki biçiminin hakkaniyetine, üretim ve tüketimin eşitliğine dayanır. İkincisi ise kültür, sanat, bilim, edebiyatın içeriğinin insaniliği, doğayı, eko sistemi ve her bireyi kapsıyor olması ile mümkündür.

Böylelikle şöyle bir yoruma açık olmalıyız: İnancımız, kimlikler, önemsediklerimiz, değer yargılarımız, amaçladıklarımız kendiliğinden mi meydana geldi, yoksa biz için tertiplenmiş mi? Bu çelişkiye dürüstçe ve de samimiyetle kulak kabarttığımızda başka kıyılarda bulacağız kendimizi.

Dertleştiğimiz bu sıkıntıların aşamaları nasıl peyderpey hayat buluyor diye irdelesek elbette çoğumuzun gözlemleri kesişecektir. Biliyor olmamıza rağmen “aynı dişlileri ile yürüyen çarkta” her defasında tuz buz oluşumuzu gerisingeri analiz etmek gerekmiyor mu? Geçen yıl biyolojik olarak dünyaya veda eden ama fikirleri, erdemi ve iradesi kalıcı olan Naom Chomsky der ki: “Unutmayın pek çok düşünce biçimi bizden uzak tutulur ve bu şekilde düşünmemiz engellenir.”  Doğrucu, içten, yanlışsız, duyarlılık ve bağımsız düşünmenin değil de boyun eğmenin, her şeye olur vermenin, hizmetkârlığın pohpohlandığı dünyada işimiz hiç de kolay olmayacak.

Dedik ya, karşılaştığımız zorluk, güçlük, sıkıntı, belirsizlik ve güvensizlik düzenin temel gerekçelerinde buluşuyoruz. Bu koca dezavantajlı “kıskaçlar” zoraki işbirliğine taşıyor; zihinde, duyguda, ufukta ve eleştiride birliğe itiyor. Sokrates ve öğrencileri de böyle başlamamış mıydı?  Onlar sorguladıkça, sordukça, düşünüp düşündürdükçe dönüştürdüler. Vazgeçemediler!

Antik Atinalılarla sıçrayan aydınlık ürküttü, bu ışıltıya binlerce yıldır müdahale edilmesi hafife alınmamalı. Biliyoruz ki tarihin her dönemecinde hükmedenler eğitimi-bilgiyi önemsizleştirme ve karmaşıklaştırma girişiminden vazgeçmediler. Hipatia (Hypatia) ve İskenderiye Kütüphanesi yakılıp yıkılmadı mı?

Geçmişin ve şimdinin buluşan tüm birikimleri ve de buradan başaklanan taze düşlerle ileriki hayatı adımlayabiliriz. Bütün dönüşüm, gelişim ve de keşifler genç ufukların iradesi ve cesaretlerinin bilgeliğiyle yeryüzüne saçılır. Onlarsız normatifi aşamaz, özgün ve sıradışılığa ulaşamayız. Bu realiteyi göz önünde tutan egemenler, sorgulayan gençler üzerindeki hegemonyasını eğitim, inançlar, milliyetçilik ve aile kurumu gibi araçlarla canlı tutmayı becermiştir.

Ulusal ve inanç ayrımı, ırkçılık, tekçilik, inkâr, toplumsal cinsiyet rolleri, coğrafi etiketler, ekonomik ve kültürel öğretiler “betona gömülen eğitim” kurumlarında vücut buluyor. Her fırsatta eğitim alanı ideolojik ve politik kitlelerin boyutlanacağı alana eviriliyor. Ve başkaca dünyanın, umudun yer almadığı; yapacak başkaca şeylerin kalmadığı algısının ete kemiğe büründüğü zemin eğitim oluveriyor.

Eğitime ve eğitime yönelik müdahalelere sistemsel bir sorun olarak bakmadığımız sürece sonucun etrafında dolanmış olacağız. Elbette her alandaki tepki, duyarlılıklar, etkiler ve mücadeleler bütünsel hak aramanın kökleridir. Birçok eğitimci, pedagog, filozof ve de sosyoloğa göre; bilimi dışlayan, çağın sorunlarını yanıtlamayan, yaşam ve doğal sistemi metasal gören öğretiler “mevcut eğitim” süreçleriyle örülüyor. Eşitlikçi ve barışçıl nüveleri temellendirmeyen “kalıp eğitime” karşı tutum almak aynı zamanda anti demokratikliğe, hukuk dışılığa, tüketici ekonomiye, çevresel yıkımlara diklenen suları dalgalandırmaktır.

Eğitimin yapısı, içeriği, müfredat ve işleyişi ile arzulanan toplumsal yapının ve planlanan yaşam biçiminin şekillendirilmesine ulaşılır. Böylelikle yargılamayan, sorgulamayan, itiraz etmeyen nesillerin yetişmesine durumu sağlanıyor.

Kısacası eğitime sahip çıkmak yaşamına, tercihlerine, ilgilerine ve yeteneklerine sahip çıkmaktır; demokratik ve laik yarınları inşa etmektir. İyi ve özgür düşünen, bilgi ve yeteneklerini hayata uyarlayan, barışçıl, dayanışmayı ve kolektivizmi esas alan nesiller yetiştirmektir.

Sömürüye, şiddete, savaşa, kötülüğe, eşitsizlik ve adaletsizliğe karşı duran, daha iyi bir dünya umudunu büyüten nesiller yetiştirmek-yetişmesinin olanaklarını sunmak zorundayız. Eğitim bunun için vardır…

Kaynaklar Alıntılamalar:

İktidarı Anlamak (Naom Chomsky)

Eğitim Sen Yayınları

Okulsuz Toplum (İvan İliç)