Çalışan çocuk sayısı bir milyonu geçti

Ekonomik kriz ailelerin yaşam koşullarını ağırlaştırdıkça daha çok çocuk çalışmaya zorlanıyor. Okulu terk ederek çalışmaya başlayan çocukların yaşı da giderek düşüyor. Gazetemize konuşan Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci “Çocuk işçileri, kayıtdışılığın daha ağırlıkla var olduğu alanlarda, o alandaki işlerin tüm insani olmayan koşulları içinde görebiliyoruz.” dedi.

Yoksulluk arttıkça çalışan çocuk sayısı da yükseliyor. Çocukların okulu bırakmasının ve çalışmaya başlamasının en temel nedeni ekonomik zorluklar. Eğitimleri yarıda kalan çocuklar, yaşlarına uygun olmayan biçimde ve çok ağır koşullarda çalışmak zorunda kalıyor.

İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci ile çocuk işçiliği üzerine konuştuk.

- Türkiye’de çalışan çocuk sayısı ne kadar?

Maalesef en mütevazı tahminle 1 milyonun üzerinde çocuk işçi olduğunu söylemek mümkün. Bu sayıya kayıtdışı farklı biçimlerde çocuk işçileri ve ev içinde bakım emeği veren çocukları da eklediğimizde sayının daha da yüksek olduğunu belirtmek gerek. Mesleki Eğitim Merkezi Programı’nda da hedef çıraklık eğitimi yoluyla meslek kazandırmak olsa da bu programın kapsamında da çocuklar oldukça ağır koşullarda ve yaşlarına uygun olmayan bir biçimde çalışabiliyorlar. Ayrıca geçici koruma altındaki Suriyeli ailelerin çocuklarının bir kısmının da çocuk işçi olarak çalıştığını biliyoruz.

- Kaç yaşında çalışmaya başlıyor çocuklar?

Çocuk işçiliğinin çok farklı biçimleri var. Sokakta çalışma ya da mevsimlik tarımda çalışma çocuk işçiliğinin en kötü biçimleri olarak tanımlanıyor. Yasal olarak, çocuklar 14 yaşını doldurup ilköğretimi tamamladıktan sonra yalnızca “hafif işler”de çalışabilir. 15 yaş sonrası çocuklar daha farklı işlerde ancak çalışma süresi, tatil, düzenli doktor kontrolü gibi belli koşullar içinde çalışabilirler. Ancak 18 yaş altındaki tüm çocuklar için tehlikeli işler yasaktır.

- En çok hangi alanlarda çalışıyorlar?

Çocuk işçiler, ağırlıklı olarak hizmet sektörü diyebileceğimiz sokak satıcılığı, pazarcılık, restoranlarda, dükkânda çalışıyorlar. Hem dünyada hem Türkiye’de tarım da çocuk işçiliğinin yoğun olduğu bir alan. Ayrıca merdiven altı atölyelerde, tekstil, ayakkabı üretimi, araba tamirinde çocuk emeğini görüyoruz. Sanayi sektöründe de çocuk işçiliği var; kayıtdışılığın daha ağırlıkla var olduğu alanlarda çocuk işçileri o alandaki işlerin tüm insani olmayan koşulları içinde görebiliyoruz.

- Çocuk işçi sayısındaki artışın nedenleri neler?

Her ne kadar hem dünyada hem de Türkiye’de çocuk işçiliğini azaltmaya yönelik bir çaba olsa da bu konuda farkındalık oldukça düşük seviyede ve var olan ekonomik koşullar, geçinememe, COVID 19 pandemisi sonrasında yaşanan çoklu krizler, ailelerin ekonomik zorluklarını artırarak çocukları çalışmaya itiyor. Özellikle genel olarak orta sınıflar için de bir yoksullaşmadan bahsedebiliriz. Ancak daha dezavantajlı koşullarda yaşayan ve ucu ucuna geçinmeye çalışan ailelerin durumları daha da kırılganlaşmış durumda, özellikle şehirde başta kiralar nedeniyle.

Tüm bu krizlerin içinde çocuk işçiliği ile mücadelenin en öncelikli konu olarak görülmesi şart. Bu durumun temel nedenlerini ele alan, eğitim sistemini geliştiren, yaşam ve çalışma koşullarını iyileştiren ve geniş toplumsal farkındalık ve iş birliğini teşvik eden çok yönlü bir yaklaşım esas. Çocukların çalışmasının ve okulu bırakmasının temel nedeni ekonomik koşullar, bu nedenle, aileler için sosyal destek çocuk işçiliğini önlemek ve okula devam etmeyi teşvik etmek için çok önemli. Denetimin artması ve yasal çerçevenin uygulanmasının takibi gerekli. Devamsızlık ve okul terk oranlarını azaltmanın birincil adımı çocukları çalışmaktan uzaklaştırmak. Ayrıca okul ortamları, okulda kahvaltı ve öğle yemeği sağlamak gibi desteklerle, spor, sanat ve eğitim faaliyetlerini artırmak gibi faaliyetlerle daha çekici hale getirilmelidir.

OKUL terk ve devamsızlık ile çocuk işçiliği arasında iki yönlü bir ilişki var. Çocuk işçiliği, okul terk ve devamsızlıkla derinden iç içedir ve öncelikli olarak ekonomik sıkıntı ve zorunluluktan kaynaklanır. Çocukların çalışıp okulu bırakmalarının en önemli nedeni ailelerini maddi olarak desteklemektir. Ailelerine yardım etmek veya para kazanmak için çalışmaya başlarlar. Ayrıca çalışma, akademik başarıyı olumsuz etkilemektedir.

Özellikle mevsimlik tarımda çalışma süreci içinde ailelerin göç etmesi, çocukların okula devam etmemelerine yol açabilir. Uygun olmayan ev ve çevre koşulları da okuldan kopmalarına yol açmaktadır. Okul deneyiminde yaşanan olumsuz durumlar, akademik başarısızlıklar da okuldan kopmaya yol açabilir. Cumhuriyet