Savaşın göbeğinde Leningrad Senfonisi!

Tarih: 18 Aralık 1940...

Hitler, Alman Ordusu'na tarihin en geniş çaplı askeri harekat emrini verdi: Hedef Sovyetler Birliği idi.

Almanların Barbarossa Harekatı öğrenilince Leningrad'da (Şimdi adı St. Petersburg) olağanüstü günler başladı.

Örneğin; ‘Müzelerin Anası’ olarak bilinen Hermitage Müzesi'ndeki 3 milyon eserin bir bölümü sandıklara doldurulup Ural Dağları'na götürüldü.

Şehirde yaşayan önemli bilim adamları ve sanatçıların tahliyesine karar verildi. Kimileri kenti terk etmeye karşı çıktı.

Bunlardan biri, ünlü besteci Dmitri Şostakoviç idi.

Yazar Sarah Quigley ‘Orkestra Şefi’ adlı kitabında şehri terk etmeme kararının Şostakoviç ile eşi Nina Varzar'ın arasını açtığını şöyle yazdı:

“Nina” dedi Şostakoviç; “Leningrad'dan ayrılmamızı istediğini biliyorum ama anla lütfen. Batan gemiyi terk eden fareler gibi kaçıp gitmek yanlış geliyor bana.”

Nina yüzünü çevirdi: “Bu dediğin benim kulağıma, çocuklarının hayatlarını riske attığın için kendini rahatlatmak üzere bulduğun bir bahane gibi gelmeye başlıyor!”

“Bahane mi? Bahane mi? Leningrad'ı mahvolmaktan kurtarmanın lanet olası bir bahane sayılacağını pek sanmıyorum!..”

Tarih: 8 Eylül 1941.

Almanlar Leningrad'ı kuşattı.

Hitler; kentin hemen düşeceğinden öylesine emindi ki, şehrin lüks oteli Hotel Astoria'da zafer onuruna verilecek partiyle ilgili davetiyeleri önceden bastırdı!

Ancak hesap edemediği şuydu; Şostakoviç gibi yüzbinler faşizme karşı savaşmak için gönüllü olmuştu!

Şostakoviç, önce Kızıl Ordu'ya katılmak istedi. Sağlık durumu ileri sürülerek kabul edilmedi.

İtfaiyeci olarak görev aldı. Ders verdiği konservatuvarın damında yangın gözlemciliği yapmaya başladı. “Dört gözlü yarasa” diyorlardı ona.

Yaptığı işi bir çocuğun da yapacağını söyledi sürekli. Sonunda Milis Teşkilatı'na alındı. Görevi, siper kazmaktı.

Temizlik hastasıydı aslında ama o günler çok geride kalmıştı. Pislikleri görmüyordu bile.

Hitler köpürüyordu; 8 Kasım'da üç milyon Leningradlının açlığa mahkum edilmesi emrini verdi. Ardından… Akar su kaynaklarına zehir attırdı. Yiyecek depolarını bombalattı.

Bu nedenle, Leningrad'da kadın ve çocuklar için günlük yiyecek 150 gram ekmeğe kadar indirildi. Bu ekmek de, yüzde 50 oranında talaş ve başka yenemeyecek katkılardan oluşuyordu.

Halk, kedi-köpek-fare-kuş ne buluyorsa yiyordu artık. Kışın eksi 30 dereceye kadar düşüyordu hava. Hitler kışın ısıtmada kullanılan akar yakıt depolarını da bombalattı.

Şunu yazmalıyım:

Hitler, ‘Nazi estetiği’ diye Berlin'deki ıhlamur ağaçlarını keserken, o dondurucu koşullarda Leningrad'da tek ağaç kesilmedi.

Isınmak için evlerdeki tüm eşyalar yakıldı ama tek ağaç kesilip yakılmadı…

Ve inatla direndi Leningrad…

Şostakoviç dinlenme molalarında cebinden ufak kalem ve kağıt çıkarıp notalar yazıyordu. İtfaiye gözcülüğü yaparken, altı saat süren ve binlerce ton şekerin bulunduğu Badayev yangınını seyretmişti. Alevler, kapkara dumanlar, uzaklardan duyulan çaresiz insan sesleri, çanlar, megafonlar ve hava saldırısını duyuran sirenlerin tiz sesi…

Birden Şostakoviç kendini dış dünyaya kapatmış gibi hissetti.

O gün karar verdi; Leningrad senfonisini yazmaya…

Artık…

Hiçbir yangın, hiçbir ölüm, hiçbir yokluk ve açlık onu senfonisini yazmaktan alıkoyamayacaktı. Senfonisinde, insanlığın barbarlıkla mücadelesini anlatacaktı. Kuşatma altındaki halka umut ve cesaret aşılayacaktı. O günden sonra her fırsatta yazdı Şostakoviç. Rüyasında bile senfoninin notalarını gördü. Bölümleri tamamladıkça tedirginliği azalacağına arttı; ilk kez başarısız olacağından korktu.

Aradığı bir cenaze marşı değil, direniş senfonisiydi…

Yıl, 1942...

Kuşatma acımasızca sürüyordu.

Öyle ki…

Ocak ve şubatta her gün 7 bin ile 10 bin arası sivilin çoğu açlıktan ölüyordu. Şehir içi ulaşım yoktu. İnsanların ekmek alma merkezlerine giderken yolda düşüp can vermesi normal karşılanır oldu. Ölülerin yendiği söyleniyordu!

Bu koşullarda Şostakoviç, Leningrad Senfonisi'ni bitirdi.

Peki. Eseri kim çalacaktı? Sanatçıların bir bölümü tahliye edilmişti. Kimi ölmüş, kimi sakat kalmıştı. Eski müzisyenler, sakatlanmış askerler ve amatörlerden orkestra kuruldu. Çalışmak güçtü. Soğuktan elleri müzik aletlerini tutamıyordu.

Zorluklar aşıldı. Senfoninin kurtuluşu getireceğine dair inanç oluştu.

Ve…

Tarih: 9 Ağustos 1942.

Şostakoviç'in eseri Leningrad Senfonisi radyodan çalındı.

Müziği hem Almanlara hem de Ruslara ulaştırabilmek için de güçlü hoparlörler kuruldu. Rus halkı güç ve moral kazanmak için, düşman ise umutsuzluğa kapılsın diye.

Her gün çalındı.

Herkesin dilinde senfoni mırıltısı duyulur oldu. Direnen halkına büyük moral veren Şostakoviç'e, 1941 ve 1942'de Kızıl Bayrak İşçi Nişanı ve Stalin Ödülü verildi.

Tarih: 27 Ocak 1944.

872 gün sonra…

Almanlar pes etti. Çekilmek zorunda kaldı.

Bu süreçte Sovyetler, 3 milyon 436 bin 66 askerini ölü, kayıp ve yaralı verdi.

Sivillerden 400 bini tahliyeler sırasında ve 642 bini kuşatmada hayatını kaybetti.

Leningrad'daki yıkım ve insan kayıpları, Hiroşima ve Nagasaki'ye atılan atom bombalarının yol açtığı kayıpların çok üstündeydi.

Kuşatma soykırım olarak kabul edildi.

Bugün Leningrad direnişleri unutturulmak isteniyor. Bir örnek vermeliyim:

Dünya, Hollanda'daki 14 yaşındaki Anne Frank'ın günlüklerini ezbere bilir de, Leningrad'daki 11 yaşındaki Tanya Savicheva'nın günlüklerinden habersizdir. Açlıktan önce büyükannesi, ardından amcası, sonra annesi ve kardeşini yitiren Tanya'nın, günlüğündeki son notu, “Sadece Tanya kaldı” oldu. Son notuydu çünkü; kuşatmadan kısa süre sonra ileri derecede beslenme bozukluğundan öldü Tanya!

Kuşkusuz acıları yarıştırmıyoruz. Neden bilinip bilinmediğini anlatmaya çalışıyoruz.

Hangisini yazayım…

10 milyon 700 bin asker ve 11 milyon 400 bin sivili kaybetmesine rağmen Sovyetler Birliği, Berlin'e kadar gidip Hitler'i yenmeyi başardı.

Yıllardır ABD'nin propaganda filmlerini seyredenler, savaşın Amerikalılar sayesinde kazanıldığını sanıyor! Oysa. Bu sadece, propaganda savaşını ABD'nin kazandığını gösterir!

Milyonlarca kişi açlıktan ölmüştü ama Hitler'i Şostakoviçlerin direnişi yendi…

Değerli Ağabeyim Ali Nail’e teşekkür ederim.