ÜLKEMDEN DE GEÇEN MARKO POLO

Dün gece bu yazıyı yazarken ilginç bir derneğe rast geldim. Mişigan Eyaletinin Ann Arbor kentinde kurulmuş bir “Yiyecek Tarihini Araştırma Derneği”. Bu Derneğin, “Öğün” (Repast) isimli senede dört kez çıkardığı bir de dergi var. Derginin eski sayılarında birinde Carlo Coppolo imzasıyla Marko Polo’yu anlatan iki ayrı makale yayınlanmış. İşte bunlardan birisi, Marko Polo’nun gezilerinde yiyecek kavramı ismini taşıyordu. Ben de merak ettiğim için tercüme ettim.
Marko Polo (1254-1324) 17 yaşındayken babası ve amcası ile doğduğu Venedik kentini bırakarak denizlere açıldı. 1296’da geri dönünceye kadar, 25 yıl içerisinde daha ziyade Ortadoğu ve Uzakdoğu olmak üzere sürekli gezmiştir. Gezileri sırasında gittiği yerleri, nereleri gördüğü konusunda çok dikkatli notlar almıştır. Ayrıca, gördüğü herşeyin yanısıra karşılaştığı her türlü tahıl ve yiyecek maddesini de not etmeyi unutmamıştır.
Gezdiği güzel yerleri kaydettiği seyahatnamesinde yiyecekleri proğramlı şekilde sıralamıştır. Ancak, seyahatname şüpheli bir kaynak olarak gözükmektedir. Seyahatnamedeki birinci problem kayıtlardadır. Günümüze intikal eden 119 el yazması kayıt, değişme riskine karşı korunmamıştır. Nitekim 1932 de İspanyanın Toledo şehrinde bulunan seyahatname, diğeri ile çok benzeşmektedir. Bunun yanısıra seyahatnamenin çeşitli tercümeleri ve ona benzeyen bir dolu döküman bulunmaktadır. Bunların en meşhurlarından birisi, Kristof Kolomb’un 1492 de yanında götürdüğü Marko Polo seyahatnamesidir.
Yiyecek kayıtlarının çok kapsamlı şekilde sıralanması bize, Marko Polo’nun dolaştığı yerleri daha iyi anlatır. Özellikle Çin’de yiyecek çeşidi çok fazla ve karmaşıktır.
Avrupalılar bu yiyeceklerin çoğunu Marko Polo tanıtmazdan önce biliyorlardı. Örneğin, sarımsak ve soğan. Diğer bir örnek şeker ve zencefildir. Asya’da çok yaygınken Avrupa’da nadir olarak görülür. Şeker ve zencefil pahalı olduğu için, Avrupa’nın sadece üst sınıfının mutfağına girerken, Çin’deki köylüler onu rahatlıkla alabilmektedir. Keza, Avrupa’daki köylüler ise bu tür yiyecekleri bilmemekte ve alamamaktadır.
Peki, Marko Polo seyahatnamesinde hangi yiyeceklerden bahsetti: İşte, Ortadoğu ve Uzakdoğu’da görüp, bahsettiği yiyecekler:
KANATLILAR:
Kısırlaştırılmış horoz,Turna Kuşu, Ördek, Kaz, Beç tavuğu, Keklik, Sülün,Tavus Kuşu, Bıldırcın, Kuğu, Üveyik, Çöl tavuğu.
ETLER:
Yaban domuzu, Karasığır, Büyükbaş hayvan, Deve, Geyik, Köpek, Keçi, At, Ada tavşanı, Dağ sıçanı, Öküz, Domuz, Tavşan, Ren geyiği, Koyun.
MEYVELER:
Muz, Hurma, Üzüm, Hünnap, Kavun, Şeftali, Armut, Nar, Kuru üzüm, Ayva.
TAHILLAR:
Arpa, Buğday, Çavdar, Yulaf, Akdarı, Dallıdarı, Pirinç, Hint irmiği,
SÜT ÜRÜNLERİ:
Deve sütü, Teleme, Süt Tozu, Kımız
FINDIK-FISTIK:
Badem, Fıstık, Hindistan cevizi
DENİZ ÜRÜNLERİ:
İstiridye, Somon balığı, Mersin balığı, Alabalık, Palamut, Ton balığı, Balık Kurabiyesi
BAHARATLAR: Tarçın, Karanfil, Kebabiye, Havlıcan, Zencefil, Karabiber, Safran, Susam, Çoban düdüğü, Demirhindi, Muskat
SEBZELER:
Sarımsak, Soğan, Işkın
ŞARAP VE ALKOLL, İÇECEKLER:
Hurma şarabı, Üzüm şarabı, Bal şarabı, Kımız, Pirinç rakısı, Şekerden yapılan içecek, Buğday birası
DİĞER YİYECEKLER:
Çeşitli kavunlar, Betel cevizi (Hurma), Bal, Kısrak kanı, Tuz, Şeker, Susam Yağı