Özel üretim santrallerinin payı yüzde 80’e ulaştı

AKP sık sık övündüğü özelleştirmelerle enerjide özel sektörü hızla büyüttü. Kamunun enerji üretimindeki payı bitme noktasına geldi. Son verilere göre Türkiye’nin kurulu gücündeki özel üretim santrallerinin payı yüzde 80’e dayandı.

“Elektrik Üretim AŞ (EÜAŞ) özelinde var olan taşınmazların özelleştirme kapsam ve programına alınmalarının gerekçeleri nelerdir? Özelleştirme kapsamına alınan Kapulukaya HES, Kesikköprü HES, Koyulhisar HES, Çamlıgöze HES, Gaziler HES’in özelleştirilmesi sonucu elde edilmesi planlanan gelirin ne olması beklenmektedir? Yüreğir HES ve Seyhan 2 HES’in özelleştirilmesi ile beraber orada çalışan kamu işçilerinin ve daimi sözleşmeli çalışan işçilerin akıbeti ne olacaktır? Yüreğir HES ve Seyhan 2 HES’in özelleştirilmesi ile beraber mülkiyeti kamuya ait olan toplam kaç metrekare arazi satılmıştır? Yine EÜAŞ bünyesinde olan Çayırhan’da görüldüğü gibi bahsi geçen bu HES’lerde de özelleştirme kararı ile en düşük kapasitede üretim yapılma durumu mevcut mudur? Türkiye’deki santral işletmelerinin toplam karşıladığı oran ne kadardır? Bunların yüzde kaçı kamu, yüzde kaçı özelleştirilmiş şirketlerdir? Özelleştirmeyi planladığınız başka santraller var mıdır? Varsa nelerdir?”

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, soruların birçoğuna yanıt vermedi. Çok sayıda soruya sadece 3 cümle yanıt geldi. Yanıtta, özelleştirme işlemlerinin Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nca yürütüldüğü belirtilerek, oradan bilgi alınması istendi. Önergedeki tüm HES’lerin mevcut su seviyeleri, üretim programları ve elektrik arz-talebine bağlı olarak işletildiği, düşük kapasitede çalıştırılmalarının söz konusu olmadığı savunuldu. Enerji üretimindeki kamu-özel dengesi konusunda da şöyle denildi: 

“2024 yıl sonu itibariyle ülkemizin kurulu gücündeki kamu üretim santrallerinin payı yüzde 18.7 ve özel üretim santrallerinin payı ise yüzde 79.3’tür.”

Yanıt, enerjide AKP iktidarı döneminde kamunun payının hızla düştüğü, özel sektörün payının ise hızla arttığını ortaya koydu. Elektrik üretiminde özelleştirmelere AKP’nin iktidarda olduğu 2008 yılında başlandı. 2012 yılında kurulu güç bazında yüzde 43 olan özel sektör payı, özelleştirmeler ve devreye giren özel sektör yatırımları ile birlikte şimdilerde yüzde 80’e çıktı. 2012 yılından 2023 yılı ağustos ayına kadar geçen süreçte yaklaşık 6 bin MW kurulu güçteki 11 termik santral ile bin 601 MW kurulu güçteki 97 HES özel sektöre devredildi. Gerçekleştirilen elektrik üretim özelleştirmelerinin işlem büyüklüğü 27.8 milyar TL oldu.  

Elektrik dağıtımı ise tamamen özel sektöre geçti. TEDAŞ’a ait tüm dağıtım şirketlerinin özelleştirme işlemleri 2013 yılında tamamlandı. Kamu dağıtımı tamamen özel sektöre devretti. TEDAŞ’ın hissedar olduğu 18 elektrik dağıtım şirketinin (Başkent, Sakarya, Meram, Osmangazi, Çamlıbel, Uludağ, Çoruh, Yeşilırmak, Fırat, Trakya, Akdeniz, Boğaziçi, Gediz, Dicle, Aras, Van Gölü, İstanbul Anadolu Yakası ve Toroslar) yüzde 100 oranındaki hissesi özel sektöre devredildi. Gerçekleştirilen özelleştirmeler sonucunda elektrik dağıtım sektöründe özel sektör payı yüzde 100’e ulaştı. 

AKP, elektrik iletimini de özelleştiriyor. Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) da özelleştirme kapsamına alındı. Şirketin halka arzına yönelik özelleştirme hazırlık çalışmaları Enerji Bakanlığı, TEİAŞ ve Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından yürütülüyor. T24