Kılavuz

Kılavuzu karga olanın gagası pislikten kurtulmaz. Bu deyimi her zaman duyar üzerinde düşünürüm. Karganın çok temiz kuş olduğu üzerinde fikirlerim vardır. Kullandığı her işlemden sonra gagasının her iki yanını sert bir yüzeye sürüp temizler. Hatta karganın diğer kuşlar arasında çok akıllı olduğu üzerinde bir çok deneylerin yapıldığını biliriz. Hatta bir tanesinde izlemiştim, bir yiyeceği almak için kurulan düzenekte iki ayrı işlem yaptıktan sonra kendisine konulan yiyeceğe eriştiğini gözlemlemiştim.

Bir başka gözlemde ise Tokyo’da işlek bir caddede, yoğun trafikte araçların geçtiği yolda, trafik ışıklarının bulunduğu yerde, tekerlerin geçiş yaptığı yere bir cevizi bırakıp, kırıldıktan sonra kırmızı ışığın yanmasını bekleyip, kırılan cevizi alıp sakin bir yerde yemesinin sergilendiği videoyu izlediğimde, inanmanın güç olduğunu düşündüm ama, sergilenen mizansen gerçekti.

Toplumda neden böyle bir yalnış algı vardır bilmiyorum. Bir insanın düşüncesiz hareket etmesini tarif ederken ‘ Kuş beyinli ‘ deriz, ama neyi kastettiğimizi bilmeyiz. Kuş beyinli diyerek, akıllı insanımı tarif ederiz, yoksa pratik zekalı bir insanı mı anlatırız bu deyimle bilemiyorum.

Kuşları incelerseniz hayvanın bir gagası vardır, bir de iyi kullandığı ayak parmakları. Gagasını her işte kullanan kuşların bazıları da saz yaprakları ile bir ağaç dalına sepet tipi yuva örer, öyle bir örgüdür ki çözmeye kalksanız içinden çıkamazsınız.

Bazı kuşların çatıların duvar köşelerine, topladıkları çamura ağız salgıları ile öyle bir harç yaparki, bir günde bir yuvayı tamamlayıp içinde kuluçkaya yatması aynı günde oluşur. Mimari yapısını incelerseniz bu yuvanın, içinden çıkamazsınız. Destek ve dayanak olabilecek bir kolon veya kirişi yoktur bu yapının. Kuruyan kırlangıç yuvasını  duvardan sökmekte zorlanırsınız.  Çok iyi tahkim edilmiş bu toprak yuvada yavrularını yetiştirip besler, ve onları buradan uçurur. Bu yuvadan bir tanesini terk edildikten sonra sökün ve elinize alın. Sıkıştırın  ve sonunda un ufak yapın. Göreceksiniz onu tekrar su ile çamur yapıp, aynı köşeye kurmaya çalışın. Bunda muvaffak olamassınız.

Yani kuş deyip geçmemek gerekir. Bazı kuşlar vardır kış ve yaz dönemlerinde başka beldelerde yaşarlar ve mevsimsel göç ederler. Yönlerini ve gidecekleri yeri elleri ile koymuşcasına bulurlar. Leylekler ve kazlar buna örnektir. Leylekler yazın Afrika’dan  Avrupa’ya göç edip, üremek için doğdukları yerlere geri dönerler. Bu seyahatin başlamasında bir sürü kendiliğinden teşkil olur. Önde giden leylek sıcak bir hava yakalayınca döne döne yükselir. Diğerleri de onu takip ederler.

Daha sonra hedeflerindeki yöne doğru yollarına giderler. Gagalarındaki bir manyetik sistem, nereye gitmeleri gerektiğini onlara anlatır. Hatta kazların da aynı dürtü ile göç yollarında mevsimsel yer değiştirdiklerini biliriz. Kazların bu göç uçuşlarında bir lider kaz önden uçar, yorulduğunda bir başka kaz uçuş rotasının en önüne geçerek kanat çırpar.

Bizlerin kuşlar dünyasından öğreneceğimiz çok konu olsa gerek. Dünyada kaç çeşit kuş olduğunu tahmin bile edememekle birlikte, her bir kuşun bize örnek olacak davranışı olsa gerek. Bu nedenle kimseye ‘ Kuş beyinli ‘ diye bir tabiri kullanırken ne için söylediğimize dikkat etmemizde yarar vardır diye bir sözüm geldi söyledim, hem nalına hem mıhına.