İzmir’in Tarihi Semti: Basmane

Bu kez sizleri İzmir’in merkez ilçesi Konak’ın tarihi semti Basmane’ye götüreceğim. İzmir’e hiç gitmeseniz de duymuşsunuzdur. Tren Garı ile de ünlü olan Basmane, İzmir’in merkezinde yer alıyor.

Öncelikle kısaca İzmir’in tarihinden bahsedelim. Şehrin yaklaşık 8-9 bin yıl öncesine dayan geçmişinde birçok medeniyete ev sahipliği yaptığı yapılan arkeolojik kazılar sayesinde tespit edilmiştir. İzmir’in yerleşim alanları sırasıyla Bornova- Yeşilova, Bayraklı-Tepekule ve Kadifekale’dir. Arkeolojik kazılarda çıkan eserleri, İzmir Arkeoloji Müzesi’nde görmek mümkündür.

İzmir’in adının nerden geldiğine ilişkin kesin bir bilgi bulunmuyor. Wikipedia’ya göre, “İzmir şehrinin adının nereden geldiği konusunda kanıtlanmış bir bilgi yoktur. Ancak, bir dönem bugünkü İzmir yöresinde yaşamış Erektidler'in Amazonlar`la savaşıp galip geldiği; önderleri These'nin de, Amazon kadını Smyrna ile evlenip, yöresine onun adını verdiği ve İzmir'in adının da Smyrna'dan geldiği en çok kabul edilen görüştür.”

Şair Cahit Külebi, 1953’de yazdığı, “Atatürk’e Ağıt” şiirinde İzmir’i öyle bir tanımlar ki; daha sonra bu dizeler hemen herkesin dilinde tekrar edildi, ediliyor ve gelecekte de söylenmeye devam edecektir. Bu dizelerden sonra İzmir’in güzelliği dilden dile dolaşıyor oldu.

“İzmir’in denizi kız, kızı deniz

Sokakları hem kız hem deniz kokar”

Basmane Adı

Bölge 1800’lü yıllarda basma fabrika ve atölyelerinin merkezi olmuştur. Çorakkapı Camii'nin burada olması nedeniyle, daha eski zamanlarda Çorakkapı Mahallesi diye adlandırılmıştır.

Basmane’ye Ulaşım

Basmane, İzmir’in Konak ilçesine bağlı tarihi bir semttir. Şehrin her noktasından buraya ulaşım oldukça kolaydır. Agora Antik Kenti, Tarihi Kemeraltı Çarşısı ve Basmane Tren Garı’na çok yakın konudadır.

Binlerce yıllık tarihi geçmişe sahip Basmane’deki tarihi, kültürel ve dini yapılar görülmeye değer özellik taşıyor.

Görülmesi Gereken Yerler

İzmir Saat Kulesi, Yeni Şükran Oteli, Kemeraltı Cami, Çakaloğlu Han, Kızlarağası Hanı, Hisar Cami, Ali Paşa Meydanı, Abacıoğlu Hanı, Piyaleoğlu Han, Portekiz Havrası, Yeşildirek Hamamı, Ets Hayim Sinagogu, Hevra Sinagogu, Kestanepazarı Cami, Sebatay Sevi Evi, İzmir Polis Anı Evi, Tevfik Paşa Hamamı, Lale Sineması, Tarihi Manisa Akhisar Oteli, Antikhan Oteli, Şifalı Lüx Hamamı, Mavi Kortejo, Dönertaş Sebili, Tevfik Paşa Oteli, Kadın Müzesi, Tarihi Emniyet Kıraathanesi, Radyo ve Demokrasi Müzesi, Basmane Polis Merkezi, Tarihi Basmane Fırını, Bıcakçı Han, Yıldız Sineması, Aziz Vukolos Kilisesi ve Basmane Tren Garı. Ayrıca Oteller Sokağı ve birçok sokak görülmeye değerdir.

İzmir Saat Kulesi

Saat Kulesi, İzmir ile özdeşleşmiş ve şehrin en önemli simgelerinden biridir. Konak Meydanı’nda bulunan bu tarihi yapı 2. Abdülhamit’in tahta çıkışının 25. yılı anısına 1901’de yaptırılmıştır. Saat Kulesi 25 metre yüksekliğinde, dört katlı ve sekizgen planlıdır. Kulenin saati dönemin Alman İmparatoru tarafından hediye edilmiştir. Kulenin saati günümüzde de kullanılmaktadır.

Yeni Şükran Oteli

“Otel Ama Otel Değil Ev Gibi: Yeni Şükran Oteli, Kemeraltı” adlı yazım 26 Kasım 2018 tarihinde gazetemizde yayımlanmıştır. Dileyenler  yazıyı okuyabilirler.

Tarihi Kemeraltı Çarşısı

Kemeraltı Çarşısı, “Tarih boyu, doğu ve batı pazarlarının İstanbul’dan sonra en önemli bağlantı noktası olan Tarihi Kemeraltı Çarşısı, dünyanın en büyük açık hava alışveriş merkezidir. İzmir’in kalbi, Türkiye’nin en eski çarşılarından olan Kemeraltı, Konak’tan Mezarlıkbaşı’na kadar olan yaklaşık 5 km2 genişliğindeki ve yaklaşık 15.000 iş yerini kapsayan bir alan olup İzmir’de gezilip görülmesi gereken yerlerin başında gelir.”

Agora Antik Kenti

Grekçe’de Agora, “Kent meydanı, toplanılan yer, çarşı, pazar yeri” anlamlarına gelmektedir. Antik kentin tarihi M.Ö. 4. yy’la kadar gitmektedir. M.S. 178’de depremde yıkılmış ve yeniden inşa edilmiştir.  Dönemin önemli kamu binaları burada bulunmaktadır. Agora’da 1932 yılında başlatılan kazılar çeşitli aralıklar devam etmiş ve günümüzde de devam edilmektedir.

İzmir Polis Anı Evi

1913’de inşa edilen iki katlı yapı yıllarca Anafartalar Polis Karakolu olarak hizmet vermiş olup, 2005 yılından itibaren Polis Anı Evi olarak kullanılmaktadır. Müzede sergilenen çeşitli fotoğraflar, evraklar, sabıka kayıt defterleri, daktilolar, silahlar, telsizler, diplomalar ve çeşitli ülkelerin üniformaları arşiv niteliği taşımaktadır. Çok bilinmeyen müze, ülkemizde türünün ilk ve tek örneğidir.

Tarihi Manisa Akhisar Oteli

Anafartalar Caddesi’nde yaklaşık 500 yıllık bir yapı ve günümüzde otel olarak hizmet vermektedir. Otelin bir bölümü yenilenmiş olmasına rağmen var olan yapının kortejo mimarisini yansıtmaktadır. Geniş avlulu bu kortejoda Yahudiler uzun yıllar yaşamlarına devam etmişlerdir. 2010 yılında Canan Altınbudak tarafından yapılan “Bir Avlu Bir Kent” belgeseli, otel ve otel sakinlerinin günlük yaşamlarını anlatmaktadır.

Kadın Müzesi

Türkiye’de ilk olan müze 23 Ocak 2014 tarihinde, tarihi bir binada açılmıştır. Bina bodrumla birlikte üç kattan oluşmaktadır. Kadın Müzesi, “Geçici sergi salonu, video art, geçmişten günümüze kadınlar, antik dönemde Anadolu’da kadınlar, öncü kadınlar, koleksiyon eserler, protesto ve kadınlar, enstelasyon odası, atölye, arşiv, depo, kütüphane ve yönetici odası olmak üzere müzede toplam 13 oda bulunuyor. Müzenin her odası farklı konseptlerde” düzenlenmiştir.

Radyo ve Demokrasi Müzesi

Türkiye’nin ilk Radyo ve Demokrasi Müzesi 5 Aralık 2013 tarihinde, 1900’lü yıllarda “Asmalı Ev”olarak bilinen iki katlı binada açılmıştır. “Müze koleksiyonu yaklaşık 150 radyo, pikaplar, çok sayıda plaklar ve interaktif eserlerden oluşmaktadır. Altı oda ve bir kütüphaneden oluşan İzmir Radyo ve Demokrasi Müzesi, önemli tarihsel olaylara göre kronolojik olarak sıralanmıştır.”

Basmane Garı

İzmir-Kasaba (Turgutlu) demiryolunun başlangıç noktası olarak inşa edilmiştir. Bu nedenle ilk önceleri “Kasaba Garı” olarak anılmıştır. Demiryolunun imtiyazı 1863’de İngiliz ve Fransızlara verilmiştir. İzmir- Aydın arasındaki 130 km’lik demiryolu hattının yapımına 23 Eylül 1856 tarihinde bir İngiliz firması tarafından başlanır ve 1866’da tamamlanır. Demiryolu hattı 1934’de Türkiye Cumhuriyeti’ne geçer. Basmane Garı, günümüzde hem bir metro istasyonu hem de birçok tren hattının kalkış ve varış noktasıdır.

Oteller Sokağı

Basmane’nin en ünlü sokaklarından biridir. Atatürk’ün eşi Latife Hanım’ın doğduğu konakta bu sokakta yer almaktadır.  2005 yılında yeniden düzenlenen sokağın ilginç yapısı, farklı insan tipleri ile oldukça renkli bir bölgedir. Sokakta bulunan otellerin birçoğunun müşterisi Afrikalı veya Suriyeli göçmenlerdir.

Yolunuz İzmir’e düşerse denize, güneşe, kültür ve tarihe doyarsınız. Ege Mutfağı denilince akla ilk gelen zeytin ve zeytinyağıdır. Bu mutfağın diğer vazgeçilmezi çeşit çeşit otlardır. Zeytin, ot ve deniz ürünlerinin en güzel lezzetlerini tadabilirsiniz. Es geçmeyin derim.

Açık hava müzesi özelliği taşıyan ama, kıymeti bilinmeyen Basmane’yi gezmek için geniş bir zaman dilimi ayırmanız gerekiyor. 

Gerek Kültür Bakanlığı gerekse yerel yönetimler bu bölgeye gereken önemi göstermeleri gerekmektedir.