Tarihi Saat Kuleleri

YAYINLAMA: 07 Ağustos 2020 / 20.02 | GÜNCELLEME: 07 Ağustos 2020 / 20.02

VELİ YALÇIN

244 YAZI

Anadolu, geçmişten günümüze kültürel ve tarihsel zenginliklerin iç içe geçtiği bir mozaiği yansıtmaktadır. Zamanın tanığı olan saat kuleleri de bu zenginliğin bir parçasını oluşturmaktadır.

Saatin tarihi insanlık tarihi kadar eskiye gitmektedir. Saat, ilk defa M.Ö. 4000’de Mısır’da kullanılmaya başlamıştır. Mısırlılar, Güneş’in doğuşu ve batışını takip ederek güneş saatini keşfetmişlerdir. Güneş saatinden sonra, M.Ö. 16. Yüzyılda yine Mısırlılar, Babiller ve Çinliler tarafından Su saati, 8. yüzyılda Avrupa’da Kum saati, 1524’de Almanya’da Mekanik saat, 1700’de Sarkaçlı saat, ve 1950’de Pilli saat ve 1980’de Elektronik saatler kullanılmaya başlanılmıştır. Teknolojinin saat üretiminin de kullanılmasıyla maliyet düştü, maliyeti ucuzladıkça herkesin saat sahibi olması kolaylaştı. Saatlerin yerine getirdikleri işlevleri bakımından 3 gruba ayrılmaktadır. Cep Saatleri, Ev Saatleri ve Saat Kuleleri.

Saat kulelerinin yapımı 13. yüzyılda Avrupa’da saray ve kiliselerde görülmeye başlanmış ve 14. yüzyılda yaygınlaşmıştır. Saat kulelerinin Osmanlı topraklarında 16. yüzyıldan sonra görülmeye başlandığı ve 19. yüzyıldan sonra yaygınlaştığı bilinmektedir. Saat kulelerinin Anadolu’da yaygınlaşmasının önemli nedenlerinden biriside, 2. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümünde, saat kulesi yapımıyla ilgili valilere gönderdiği fermandır.

Osmanlı padişahları yaptıkları hayır işlerinin görünür olmasına özel bir hassasiyet göstermektedirler. Bu nedenle yaptıkları hayır işlerinin politik amaçlarına hizmet etmesini istemektedirler. Osmanlı geleneğinde saat kuleleri, cami, mescit, çeşme ve sebiller hayır işleri içinde değerlendirilmektedir. 2. Abdülhamid’in hayır işleri arasında da saat kuleleri önemli bir yer tutmaktadır. Yapılan bütün hayır işleri padişahın otoritesini hakim kılmak ve görünür olmasına yardımcı olmaktır.

Herkesin saat sahibi olmadığı zamanlarda, kent meydanlarında herkesin kolayca görebileceği büyüklükte ve yükseklikteydi. Dünyanın birçok ülkesinde olduğu gibi Anadolu’nun pek çok kentinde de geçmişten günümüze tarihe tanıklık eden, çoğunlukla meydanları süslerken, bazılarının da bir tepeye, yamaç üstüne ya da bir binanın en yüksek noktasında yer aldıkları şehrin simgesi olan saat kuleleri bulunmaktadır. İçinde yer aldıkları kentle bütünleşen, görenleri kendisine hayran bırakan bu yapılar yerli ve yabancı turistlerin en çok uğrak yerlerindendir.

Dünyadaki ilk saat kulesi 1386 tarihli İngiltere’deki Strasbourg Katedrali olurken Anadolu’daki ilk saat kulesi de 1797 tarihli Safranbolu Saat Kulesi’dir.

Amasya Muğla Tokat Çanakkale

Günümüzde birçok yerleşim yerinde pek çok sayıda saat kulesi bulunmasına karşın tarihi saat kulelerinin sayısı sınırlıdır.

Safranbolu Saat Kulesi

Anadolu’daki ilk saat kulesi olan Safranbolu Saat Kulesi, Osmanlı padişahlarından 3. Selim’in sadrazamı İzzet Mehmet Paşa tarafından 1797’de inşa ettirilmiştir. Kule, 12 metre yüksekliğine ve kare planlıdır. Londra’dan getirilen orijinal saati bugünde (223 yıldır) çalışmaktadır. Safranbolu Kalesi’nde eski hükümet konağı yeni müze ve tarihi cezaevi ile yan yana yer almaktadır.

İzmir Saat Kulesi

Anadolu’daki saat kulelerinin en çok bilineni, kentin simgesi haline gelen ve dikkat çeken estetik görünümüne sahip olan İzmir Saat Kulesi, 2. Abdülhamid’in tahta çıkışının 25. yıldönümü nedeniyle 1901’de yaptırılmıştır. Kulenin saati ise Alman İmparatoru 2. Wilhelm tarafından hediye edilmiştir. Saat Kulesi, 25 metre yüksekliğinde, dört katlı, sekizgen planlı ve kulenin etrafında dört çeşmesi bulunmaktadır. Bu tarihi yapı, 1928 ve 1974 yıllarında meydana gelen depremlerde hasar görmüş ve yapılan onarım sonrası bugünkü görünümüne kavuşmuştur.

Adana Büyük Saat Kulesi

Anadolu’daki saat kulelerinin en uzunu, uzunluğu 32 metredir. Temel derinliğinin 35 metre olduğu söylenmektedir. 2. Abdülhamid döneminde Adana Valisi ve ünlü şair Ziya Paşa tarafından 1881’de başlanmış ve 1882’de dönemin Valisi Abidin Paşa tarafından tamamlanmıştır.

Kastamonu Saat Kulesi

Tarihi Hükemet Konağı’nın arkasında Sarayüstü Tepesi’nde bulunan Kastamonu Saat Kulesi, 2. Abdülhamid döneminde 1885’de yaptırılmış ve saati Avrupa’dan getirilmiştir. Saat Kulesi kare bir kaide üzerinde 13 metre yüksekliğindedir. Saatin halk arasında ilginç hikayesi bulunmaktadır. Rivayete göre, İstanbul Sarayburnu’nda bu saatin zamansız çalan gongu padişahın hamile cariyelerinden birini çocuğunu düşürmesine neden olduğu için kente sürgün edilmiştir.

Göynük Saat Kulesi

Bolu’nun Göynük ilçesinde bulunan ve ilçenin simgesi olan Göynük Saat Kulesi, Cumhuriyet döneminin ilk Kaymakamı Hurşit Bey tarafından Ulusal Kurtuluş Savaşı anısına, sarp bir yamaç üzerine inşa ettirilmiştir. Halk arasında Zafer Kule olarak bilinen yapı, sekizgen bir temel üzerine ilçenin ahşap mimarisini yansıtacak biçimde üç katlıdır.

Ülkemizde kültürel ve tarihi geçmişi bulunan bazı saat kuleleri ve yapılış tarihleri:

Safranbolu Saat Kulesi / 1797

Bergama Saat Kulesi / 1865

Merzifon Saat Kulesi / 1866

Niğde Saat Kulesi / 1866

Bozcaada Saat Kulesi / 1867

Ayvalık Saat Kulesi / 1870

Adana Büyük Saat / 1882

Kastamonu Saat Kulesi / 1885

Muğla Saat Kulesi / 1885

Alsancak Garı Saat Kulesi 1890

Sungurlu Saat Kulesi / 1891