FENER – BALAT

İstanbul’un Avrupa Yakası’nda, Tarihi Yarımada içinde, Altın Boynuz’da denilen Haliç kıyısında Fatih ilçesine bağlı mahallelerdir.
Fener, bir yanında Cibali, diğer tarafında Balat’ın bulunduğu semtin en önemli özelliği Rum Ortodoks Patrikhanesi’nin 1601 yılından beri burada olmasıdır. Bizans döneminde Haliç kıyısında bulunan bir fener semtin Fanarion anılmasına neden olur. Osmanlı döneminde Rum nüfusun yaşadığı yerdir.

Düne kadar Yahudi mahallesi olan Balat, İstanbul’un en eski semtlerindendir. Semtin adı, Bizans İmparatorluğu’nun son ikametgahı olan Blaherna Sarayına yakınlığından dolayı, Yunanca “saray yeri” anlamına gelen “Plalation” kelimesinden gelir. Eski Rum semti olan Fener’in yanı başındadır.
1923 yılında Lozan’a imzalanan antlaşma gereğince, bir milyon iki yüz bin Ortodoks Hıristiyan Rum Anadolu’dan Yunanistan’a zorunlu olarak göç ettirilir. 1942 yılında sadece gayrimüslimlere uygulanan Varlık Vergisi ve 6-7 Eylül Olayları sonucu Rumlar Yunanistan’a ve Yahudiler İsrail’e göçe mecbur kalır. Şimdi buralarda iç göçle gelenler yaşıyor.
Fener - Balat Gezilecek Yerler

Fener Rum Lisesi
1454 yılında İstanbul’un Fener semtinde kurulmuştur. Okul, geçmişten günümüze “Patrikhane Akademisi”, “Kırmızı Okul”, “Mekteb-i Kebir” isimleriyle de anılmıştır. 500 seneden beri eğitim veren okul, bugünkü adını içinde bulunduğu Fener semtinden almıştır. İstanbul’da faaliyet gösteren üç Rum okuldan birisidir. Binanın kırmızı tuğlaları Fransa’nın, Marsilya şehrinden getirilmiştir. Okulun kubbesinin yerden yüksekliği 40 metredir.
Fener semtinin yüksek tepelerinden birisine inşa edilen okul, mimari yapısı ve zengin tarihsel geçmişiyle İstanbul’un en güzel yapılarındandır.
Bu tarihi yapıya şehrin hemen her yerinden kolaylıkla ulaşılabilir.

İstanbul Fener Rum Ortodoks Patrikhanesi
Doğu Roma İmparatorluğu’nun başkentinde bulunması ve günümüzde de Ortodoks kiliselerinin ana kilisesi olması nedeniyle Ortodoks dünyasında özel bir yeri vardır. Dünyadaki 300 milyon Ortodoks Hıristiyan dini lideri ve temsilcisi olarak kabul edilir. Patrikhanenin tarihi 12. yüzyıla dayanır.
İçeri girmek ve gezmek ücretsiz ama pandemi nedeniyle izin verilmiyor.

Sveti Stefan Bulgar Kilisesi (Demir Kilise)
Osmanlı döneminde patrikhaneden ayrılan Bulgarlar tarafından 1898’de Viyana’da inşa edilmiştir. Tuna Nehri ve Karadeniz üzerinden gemilerle İstanbul’a parçalar halinde getirilmiş, Brezilya’dan getirilen bir ağaç türü üzerinde, denizin üzerine monte edilmiştir. Sveti Stefan Bulgar Kilisesi, günümüzde tamamı demirden yapılan dünyadaki tek kilise olduğundan dolayı Demir Kilse olarak da biliniyor.

Fener- Balat Evleri (Gayrimüslim Evleri)
Fener-Balat gezisinin en güzel ve keyifli zamanlarını bölgede az sayıda ve dağınık durumda bulunan, bir dönem gayrimüslimlerin yaşadığı evlerdir. Bu evlerin yoğun olarak bulunduğu yer Merdivenli Yokuş Sokak ve Kiremit Caddesi’dir. 2-3 kattan oluşan, cumbalı ve rengarenk evlerin, İstanbul’u saran kentsel dönüşümden kaçırılarak (restore edilerek) korunmuş olması bölgeyi daha özel yapıyor.

 
Ayrıca adı şarkılara konu olmuş Agora Meyhanesi 1890, birbirinde renkli ve güzel kafe ve restoranları (Atölye Kafası, Perispri, Forno, Barba Vasilis, Fener Köftecisi, Cumbalı Kahve, Naftalin, Balat Turşucusu gibi), sokaklardaki rengarenk antikacıları, bir dönem Muammer Karaca ve Nejat Uygur ile özdeşleşen, bolca Yeşilçam filimlerine ve tiyatro oyunlarına konu olan, günümüzde kaderine terk edilen ve adını semt karakolundan alan Cibali Karakolu, 1946’da ilk yerli puro, 1956’da ilk yerli sigara olan Samsun’un üretildiği, edebiyatımızda romandan öyküye şiirden şarkıya en bilinen ilham veren ve şimdilerde Kadir Has Üniversitesi olan tütün fabrikası, Romanya milli kahramanlarından, Boğdan Beyi ve Romen Prensi Dimitri Kantemir Evi, öğrencisi olmadığı için kapalı olan Özel Yoakimyon Rum Kız Lisesi, Bizans döneminden günümüze ibadete açık olan Moğolların Meryemi (Kanlı Kilise), Çok az öğrencisi olmasına rağmen 1901’den beri ilkokul olarak hizmet veren Özel Maraşlı Rum İlkokulu, Kariye Müzesi, Tekfur Sarayı, hamam, cami, kilise ve sinagoglarıyla gezilip görülmeyi fazlasıyla hak ediyor.

İstanbul’da son dönemde adından çokça söz ettiren, tarihle iç içe geçmiş, eski İstanbul’u anlamak, bir dönem farklı kültürlerin, dinlerin yan yana yaşadığı dar ve dik yokuşlu sokaklarında kaybolmak, birbirinden güzel yapılarda geçecek zamanı fark etmemek, ve yorulduğunuz anda birinin diğerinden çok renkli kafelerinde bir şeyler içerek yorgunluğunuzu geçirmek isterseniz Fener-Balat’a mutlaka uğramalısınız.