Ödemiş / BİRGİ

Birgi, İzmir’in Ödemiş ilçesine bağlı bir mahalledir. İlçe merkezine 10 km uzaklıktadır. Köy, M.Ö. 750 yılından günümüze kadar yerleşim yeri olarak kullanılmaktadır. Günümüzdeki tarihi görünümü de 700 yıldır devam ettirmektedir. 2000 metre yükseklikteki Bozdağ’ın eteklerinde yer alan Birgi, birçok uygarlığın izlerini taşımaktadır: Frig, Lidya, Pers, Bergama Krallığı, Roma, Bizans İmparatorluğu, Aydınoğlu Beyliği ve Osmanlı İmparatorluğu gibi. 1308-1426 yılları arasında var olan Aydınoğlu Beyliği’ne başkentlik yapmıştır. 1426 yılında da Osmanlı İmparatorluğu’na katılmıştır.  1920-1922 tarihleri arasında Yunan ordusu tarafından işgal edilmiştir.  Bozdağ-Birgi Cephesi Komutanı Poslu Mestan Efe’nin heykeli köyün girişinde yer almaktadır. Birgi, 1996 yılında koruma altına alınmıştır.

Birgi, 2012 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne girmiştir. Ayrıca İspanya’nın başkenti Madrid’de BM Dünya Turizm Örgütü tarafından “2022 Dünyanın En İyi Köyleri” listesindeki 32 köyden birisidir.

Köyün adı sırayla “Dios Hieron” (Kutsal Yer- Zeus Şehri), “Christo Polis” (İsa'nın Şehri), Roma İmparatorluğu döneminde “Pyrgion” (Kule-Kale) ve bölge Türkler’in eline geçince Birgi olarak değiştirilmiştir.

Tatar Ramazan, Unutursam Fısılda, Yeşil Deniz, Görevimiz Tatil, Pazarları Hiç Sevmem gibi birçok film, dizi ve reklam filmlerine ev sahipliği yapmış ve bundan sonra da yapmaya devam edecektir. Köy, mimari yapısıyla yapımcılar için plato işlevi görmektedir.

Birgi’de Görülmesi Gereken Yerler

Birgi Evleri, geleneksel Osmanlı mimarisini yansıtan evler yığma taş tekniği ile inşa edilmiştir. Etrafı yüksek duvarlarla çevrilmiş bahçe içindeki evlere, yüksek, iki kanatlı ahşap kapılardan girilmektedir. Zemin katları taş üst kat ve tavanları ahşap olacak şekilde iki katlıdır. Zemin katta mutfak, fırın, çeşme, tuvalet, içerden merdivenle çıkılan üst katta ise yaz aylarında serinlemek için kullanılan sofa ve odalar yer almaktadır.

Birgi, yaklaşık 700 yıldır bozulmamış yapısıyla görünümünü korumaktadır.

Çakırağa Konağı, Ege Bölgesi’nde mimari özelliğini korumuş ender yapılardan birisi olarak kabul edilmektedir. 1761-1764 yılları arasında Çakıroğlu Mehmet Bey tarafından yaptırılan ahşap konak üç katlıdır.  Giriş katı hariç, 14 odası bulunmaktadır. Konak “İstanbul” ve “İzmir” duvar resimleriyle ünlüdür.

Konağın restorasyonuna 1977 yılında başlanmıştır. 1983 yılında konağın çevresi kamulaştırılmıştır. 1995 yılında da müze olarak ziyarete açılmıştır. Köyün simge yapılarındandır.

Birgi Meydanı, köyün en turistik noktalarındandır. Yerel üreticilerin ürünlerini doğrudan satın alabileceğiniz ve birbirinden renkli kafelerinde çay/kahve içebileceğini ya da kahvaltı yapabileceğiniz noktalardandır.

Gazi Umur Bey Heykeli, Aydınoğulları Beyi Mehmet Bey’in oğlu olan Gazi Umur Bey, Beyliğin 3. hükümdarı olarak 1334 yılında beyliğin başına geçmiştir. İlk Türk denizcileri arasında yer almaktadır. Mezarı Ulu Cami’nin içerisinde bulunmaktadır.

Derviş Ağa Camisi, 1663 yılında Derviş Ağa tarafından yapılmıştır. Çakırağa Konağı’nın karşısında yer almaktadır. 

Ünlü seyyah Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi’ne göre caminin etrafında 70 odalı Derviş Ağa Medresesi, 20 işyeri, 2 han ve 1 hamam bulunmaktadır.

Aydınoğlu Mehmet Bey (Ulu) Cami, 1308-1312 yılları arasında Aydınoğlu Mehmet Bey tarafından yaptırılmıştır.  Mehmet Bey’in türbesi ve üç oğluna ait mezarlarda caminin bahçesinde yer almaktadır. Birgi’nin simgelerinden biri olan cami, köyün ortasından geçen derenin yanında, hafif eğilimli bir alanda bulunmaktadır. Caminin bahçesinden köyün sokaklarını ve evlerin manzarasının güzel görüntüsünü seyretmek gerekir.

Küp Uçuranlar Kulesi, Birgi’nin merkezinde yar alan üç katlı bir yapının 12. yüzyılda Bizans dönemine ait olduğu ve gözetleme kulesi olarak kullanıldığı düşünülmektedir. 1997-1998 yıllarında restore edilerek restoran hizmet vermiş olmasına rağmen günümüzde kaderine terk edilmiştir.

İmam Birgivi Medresesi ve Türbesi, İmam Birgivi, 16. yüzyılda Osmanlı yaşamış bir din adamıdır. 17 Mart 1523 yılında Balıkesir doğmuş ve asıl adı Mehmet’tir. Birgivi’nin ömrünü geçirdiği medrese, 1554 yılında II. Selim’in hocası Birgili Atatullah Efendi tarafından yaptırılmıştır. “Birgivi” lakabıyla tanındığından dolayı bu isimle bilinmektedir. Medrese köy merkezinde bulunurken türbesi köyü dışındaki mezarlık içerisinde yer almaktadır. Yaşadığı dönemde memuriyetin rüşvet satılmasına, liyakatsizliğe, bilgisizliğe ve yalakalığa karşı çıkması, dürüst ve cesaretiyle öne çıktığına inanılmaktadır.

Yöresel Ürünler Pazarı, pazar günleri köy merkezinde kurulmaktadır. Üreticisinden doğal yöresel her tür meyve, sebze, kurutulmuş meyve (elma, portakal gibi), yöresel süt ürünleri, zeytin ve zeytin yağı gibi birçok ürün yer almaktadır. Ayrıca bölge ipek böceği yetiştiriliciliğinin geçmişi 14. yüzyıla dayanmaktadır. İpek dokuma peştamal ve şal gibi hediyelik ürünler satın alabilirsiniz.

Tarihi mimarisi ve geleneksel atmosferiyle birçok konaklama, organik ürünler ve geleneksel lezzetleri tadabileceğiniz restoran seçenekleri bulunmaktadır. Bölgenin en ünlü lezzetlerinden olan Ödemiş Köfte’yi tatmayı unutmayın.