DÜNDEN BUGÜNE İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ

İnsanın yaradılışından doğan bazı hakları vardır. Bu haklar temel hak ve özgürlükler olarak tanımlanmaktadır. Bu temel hak ve özgürlüklerin en önemlisi ifade ve basın özgürlüğüdür. İnsanın ifade ve basın özgürlüğü, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nde, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarında ve Anayasamızda yerini almıştır. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 19.maddesi aynen şöyledir. "Herkesin düşünce ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak ve düşüncelerinden dolayı rahatsız edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmaksızın, bilgi ve düşünceleri her yoldan araştırmak, elde etmek ve yaymak hakkını gerekli kılar."

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 10.maddesi "Herkes görüşlerini açıklama ve anlatım özgürlüğüne sahiptir. Bu hak, kanaat özgürlüğü ile kamu otoritelerinin müdahalesi ve ülke sınırları söz konusu olmaksızın haber veya fikir almak ve vermek özgürlüğünü de içerir. Bu madde, Devletlerin radyo, televizyon ve sinema işletmelerini bir izin rejimine bağlı tutmalarına engel değildir.”

Anayasamız’ın 26.maddesinde "Herkes düşünce ve kanaatlerini söz yazı, resim veya başka yollarla tek başına veya toplu olarak açıklama ve yayma hakkına sahiptir. Bu hürriyet resmi makamların müdahalesi olmaksızın haber veya fikir almak ya da vermek serbestliğini kapsar. Bu fıkra hükmü, radyo, televizyon, sinema veya benzeri yollarla yapılan yayımların izin sistemine bağlanmasına engel değildir.”

Anayasamız’ın 28.Maddesinde, "Basın hürdür. Sansür edilemez. Basımevi kurmak izin alma ve mali teminat yatırma şartına bağlanamaz. Devlet, basın ve haber alma hürriyetlerin sağlayacak tedbirleri alır." İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasamızın İfade ve Basın özgürlüğü ile ilgili maddelerini özüyle ve sözüyle incelediğimizde, bu maddeler birbiriyle uyumlu olup, ifade ve basın özgürlüğünü güvence altına aldığı gibi, ifade ve basın özgürlüğü evrensel bir hak haline gelmiştir.

Ülkemiz, Birleşmiş Milletler üyesidir. İnsan Hakları Evrensel Hakları Sözleşmesi’ne, Avrupa Konseyi kurucu üyesi olarak Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına uymayı kabul ve taahhüt etmiştir. Bu itibarla, ifade ve basın özgürlüğü konusunda ülkemizdeki uygulamaların da bu evrensel hukuk kurallarına uymak zorundadır. İfade ve basın özgürlüğünün ihlali halinde, ben egemen bir ülkeyim ifade ve basın özgürlüğü konusu benim içerİdeki uygulamalarımdır deyip geçiştiremezsin. Uluslararası kuruluş ve toplumlar karışamaz deme hakkına sahip değildir diyemezsin. Zira ifade ve basın özgürlüğü uluslararası sözleşmelerde yer aldığına ve uluslararası sözleşmeleri kabul ettiğimize göre, Bu bağlamda, ifade ve basın özgürlüğünün ihlali halinde, Hakları ihlal edilenlerin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne başvurma hakkını Anayasamız vermiş bulunduğundan, bu hakkın evrensel bir hak olduğunu kabul etmiş bulunmaktayız.

İnsan düşünür, düşündüğünü çeşitli yollardan ifade eder. Düşündüğünü açıklayarak ifade eder. İnsanın düşündüğünü ifade ederken, engeller çıkarılması düşünce özgürlüğüne başlı başına bir müdahale olduğu gibi, Aynı zamanda, insanın kutsal yaşama hakkının gereği olan ifade ve basın özgürlüğünün elinden alınması demektir. Bir insana, şöyle yazacaksın, böyle yazacaksın, şunu yaz, bunu yazma dediğinde, düşünce özgürlüğü diye bir kavram kalmaz.

Genel anlamda, bir insan düşündüğünü ifade ederken, hakkında sürekli olarak soruşturmaya ve kovuşturmaya maruz kalıyor ve mahkûm oluyorsa, ifade özgürlüğünden söz etmek mümkün değildir.

Bir düşünüre, yazıyorsun, yazdıklarından dolayı sürekli olarak soruşturma ve kovuşturmaya uğruyorsun ve tutuklanıyorsun, yeter artık yazma çizme ve konuşma denildiğinde, düşünür "Ben düşündüklerimi ifade ediyorum beni hapse atıyorlar. Bırakın, ben konuşmasam, yazmasam, kendim hapse atacağım. Bırakın başkası beni hapse atsın" diyor. Bu anlayış ifade ve basın özgürlüğünün kişinin kutsal yaşama hakkının ayrılmaz bir parçası olduğunun en güzel bir örneğidir. Sürecek