ABD ile İran arasındaki fıstık savaşı

ABD ve İran dünya fıstık ticaretine hakim. Son on yılda, yıllık üretiminin yüzde 70-80'ini topluca kontrol ediyor

Uluslararası fıstık ticareti, İran ve ABD arasındaki gerginlik nedeniyle beklenmedik dalgalanmalarla karşı karşıya kaldı.
Global fıstık endüstrisi milyarlarca dolalık önemli bir sektör. Popülaritesi arttıkça büyüyor.


Son kırk yıl boyunca İranlı fıstık yetiştiricileri yaptırımlardan, tarifelerden ve uluslararası finansal araçlara erişme yetenekleri üzerindeki kısıtlamalardan dolayı baskı altındaydı. Antep fıstığı, kendi onaylanmış ürünler listesinde bulunmasa da, küresel bankacılık kısıtlamaları, ticareti İranlı çiftçiler için zorlaştırdı.

İran nükleer anlaşmasını takiben 2016'da resmi olarak Ortak Çerçeve Eylem Planı (JCPOA) ile her şey değişti.
ABD ve müttefikleri ile yapılan bu anlaşma yaptırımları kaldırdı. Böylece uluslararası pazara geri dönen, sadece İran petrolü değildi, fıstık ihracatı da yurtdışı pazarlara girmeye başladı.

Trump tehdidi
ABD Başkanı Donald Trump, selefinin yaptığı bu anlaşmayı ABD'nin şimdiye kadar yaptığı ‘en kötü anlaşma’ olarak değerlendirdi. Trump, Ekim ayı başında anlaşmayı onaylamadığını söyledi. İran'ın şartlara uyup uymadığına ve ABD'nin anlaşmaya devam edip etmeyeceğine ABD Kongresi karar verecek.

Başkan Trump, sözleşmenin "İran’ın diktatörlüğünü siyasi ve ekonomik bir yaşam çizgisi haline getirdi" kararını açıkladığı konuşmasında, ancak İran'ın "nükleer silah geliştirme" hamlesini engelleyemediğini söyledi.

İran Fıstık Birliği Başkanı Hoca Hasan Sadi ise, anlaşmanın kaldırılmasının, İran fıstığı için adil olmayan, haksız bir rekabetin geri gelmesi anlamını taşıdığını söyledi.

İran'daki fıstık endüstrisi binlerce yıl öncesine dayanıyor. Buna karşılık, ABD'de fıstık yetiştiriciliği 1930'larda İran fidanlarıyla başladı.
ABD’nin ticari fıstık yetiştiriciliğinde yaptığı patlama, İran'a 1979'daki rehine krizi nedeniyle yaptırım uygulaması sonrasında geldi. Ondan sonraki on yıllar boyunca, İran fıstığının beğenildiği ülkelerde bile, şirketlerinin uluslararası finansmana erişimindeki kısıtlamalar, fıstık endüstrinin gelişmesini zorlaştırdı.
Bu süre zarfında, ABD pazarında, başta Kaliforniya olmak üzere, çiftçilerin fıstık yetiştiriciliği çok genişledi.
Ancak 2014'te sıcak ve kuru hava koşulları, fıstık hasadını yarı yarıya azaltınca, fıstık fiyatları çok yükseldi. Bu da İran fıstığı için fırsat yarattı.

Fiyat rekabeti
Fıstığın fiyatı 2002'den beri artıyor. Amerikan Fıstık Üreticileri (APG) Direktörü Richard Matoian, bunu sağlıklı atıştırmalıklar için küresel talebin arttığının bilincinde şeklinde nitelendiriyor.
Çin'de artan talep, sektörün büyümesinde önemli rol oynamıştı. 2008 ve 2013 yılları arasında ABD'nin Çin'e fıstık ihracatı APG'ye göre yüzde 146 arttı.
İran’ın küresel ticarette en büyük avantajı ise konumu. Nitekim Motian şöyle konuştu: "İran'ın ulaşım avantajı var, piyasaları ABD’nin elinden alabiliyor, Çin bunun bir örneğidir."
Ancak İranlılar asıl avantajlarının ürettikleri fıstığın Amerikan fıstığından, Avrupalılar’ın da kabul ettiği gibi, çok daha lezzetli olmasından kaynaklandığını iddia ediyorlar. Dezavantajlarını ise ‘susuzluk’ olarak açıklıyorlar. Hatta, fıstık üretiminin istedikleri kadar artmamasının asıl nedenini de buna bağlıyorlar.
Bu arada İran, antepfıstığının ayrı bir cins olduğunu ve tadının da değişik olduğunu ifade ettiler.
ABD, İran fıstığına yüzde 241 oranında vergi koyduğu için kendi pazarından tamamen dışladı. Bu vesiyle bir gerçeği daha yazmak fırsatını buldum.
Hani, dünyanın en büyük fıstık üreticisi İran diyorlar ya, işte İran’ın beyanı: “İran'ın fıstık sektörü, 2016'daki güçlü ABD sezonunun ardından dünyada ikinci sırada bulunuyor.”
Dünya çapında hızlı artan sayıdaki fıstık hayranı, İran'ın da ABD’nin de fıstığını beğeniyle tüketiyor.
The US and Iranian battle over the pistachio nut trade. By Zoe Thomas
BBC Business reporter, New York




Antepfıstığı en iyi kurak iklimde yetişir. Çok lezzetli, ama ürün küçük ve az oluyor.