Querencia

Ernest Hemingway “Öğleden sonra Ölüm” adlı eserinde Querencia denilen bir sihirli kavramdan bahseder. Bana bu kavramın taşıdığı inceliğini UCLA de okurken bilge hocam Will McWhinney anlatmıştı. 

Boğalar ve boğa güreşleri İspanya’da bir yaşam tarzı ve döviz kapısı. Her ne kadar hayvan haklarına ilişkin insancıl söylevler verseler de Avrupa Birlikçiler boğa güreşini yasaklamak bir yana seyrinden dayanılmaz keyif bile alıyorlar.

Querencia boğa güreşi sırasında boğanın kendine edindiği korunaklı yer, boğanın kurduğu damı, duvarı olmayan sanal bir sığınak, kale veya gecekondu anlamına geliyor. Boğanın güreş tutulan arenada korunaklı yer bulması zaman alıyor. Hemen oluşmuyor, güreş sürdükçe gelişiyor, serpiliyor. Boğanın arkasını güvenle yasladığı, rahat ettiği ve kolayca öldürülmeyecek kadar güçlü olduğu yer oluşuyor. Eğer matador boğayı bu sanal korunağından çıkaramaz ise onu alt etmesi, önce sırtından şişleyip sonra ensesine kılıç batırarak öldürmesi mümkün olamıyor.

Querencia boğa için saldırı değil, savunma alanı; daha önce başarı sağladığı bir yer, orada kalmaya devam ederse de başarıya ulaşacağı güveni, deneyimi ve sanısı var. Bu korunaklı alanda karşıdan saldıran zayıf, açık alandan kapana geldiğinden boğa için kolay av olabiliyor.

Geçenlerde bir seminerde baktım hemen hemen tüm katılımcılar bir gün önce oturmaya alıştığı yerde oturuyor. Sordum – “Niçin hep ilk oturduğunuz yerde oturmakta ısrar ediyorsunuz?”  Aldığım cevapların bir kısmı kaçamak ta olsa gerçeği yansıtıyor – “Hiç düşünmemiştim... Alışkanlık herhalde... Ben hep burada otururum... Burada rahat ediyorum... Fark etmez isterseniz başka yer otururum!”  

Gene başka bir yerde şahit olmuştum yöneticinin biri tatsız bir haber iletecekse kişiyi ofisine çağırır; onore, taltif edecekse o kişinin ofisine gider veya yapacağını kafeterya, toplantı salonu gibi en uygun ortalık yerde yapardı. 

Boğalar gibi insanların da kendine göre sanal korunakları, diğer bir deyişle sanal kaleleri var. Bu korunaklar kişinin kendini güvende hissettiği, yenilmesinin çok güç olduğu yerler. Bu yerin kendince kendine avantaj sağlayacak bir yer olması da doğal sayılmalı. Rasyonellik bunu gerektiriyor.

İnsanın konuşlandığı yer – querencia - her şeyden önce algısını, etkileşim tercihini, alacağı ve vereceği yardım şeklini, anlaşmazlıklara yaklaşımını, birlikte çalışılan insanları gayrete getirme çabasını, iş arkadaşlarını güçlendirmesini, takım ruhu ve takım oyunu gibi üstleneceği rolleri etkiliyor. 

Kimi insanlar bu konuşlandıkları sanal yer değişince sudan çıkmış balığa, eşekten düşmüş karpuza, koltuğunu kaybetmiş iktidara dönüyor.