Töremiz Akıl

Hepinizin malumu üzerine son 21 yıllık AKP iktidarında bir bilene danışmada, istişare ile ortak akıl bulmada, bilgi ve erdemin devlet safında yer bulmasında, hür irade mekanizmasının çalışmasında çok ciddi sorunlar yaşadık. Toplum olarak önce kutuplaştık ve sonra her kutup diğerini yok sayarak kendi bildiğini okuma yolunda ilerledi. İktidarın son yıllarında özellikle başkanlık sistemine geçiş ile birlikte artan “Ben yaptım, oldu…” anlayışı ister istemez ülkedeki erdemli akil insanları devlet yönetiminde sistem dışına itti. Uzlaşı kültürü, istişare ve danışma kültürü azaldı. Devlet mekanizması işlemez hale geldi. İşte bu tutum hem çağdaş uygarlık düzeyine çıkma hedefine hem de kadim Türk töresine aykırı bir durum oluşturdu.

Kutadgu Bilig’de belirtildiği üzere, eski Türk’lerde töre kelimesi “ devlet hukuku” manasındadır. Yani töre dediğimiz şey aslında millet geleneğinden süzülüp gelen ve devlet düzenini teşkil eden kurallar ve yaklaşımlar bütünüdür. Ancak Türk töresinde, modern hukuktan farklı olarak Tanrısal bir kutsallık ve bir hikmet vardır ki ona bu hikmeti veren asıl öğe kutsanmış bir bilge lider ancak her daim bilgenin dayandığı “akıl ve danışma” dır. Tıpkı modern hukukta olduğu gibi Töre’ye göre bir deli suç işlediğinde ona ceza verilmezdi. Nitekim Töre’nin aslında hitap ettiği zümre de akıllı insanlar idi.

Yine Kutadgu Bilig’ de yazdığı üzere ; “Her işi bilerek ve danışarak yapmalıdır, danışmayan herkes işinde zarar görmüş ve sonunda pişman olup inlemiştir. Devlette mevki sahibi olmak ancak ve ancak bilgi ve erdem ile mümkündür ve her ne mevkide olursan ol, her yapılacak işe istişare ile çare bulunur” der.

Şimdi önümüzde bir seçim var ve Türkiye yeni bir rotaya girecek. Devlet mekanizmaları yeni bir anlayışla başka bir hikaye yazacak. Uygar dünya, bilim ve teknoloji eksenine oturmuş ve hızla ilerlemekte. Yazacağımız hikayenin gerek mevcut dünya düzeninde başarıya ulaşması gerekse Türk Töre’sine uygun olması açısından ilim, irfan, akıl, erdem, istişare ve danışma müesseselerinin devlet yönetiminde temel esas alınması şarttır. Bu da ancak liyakat ile mümkündür.