Ülkemizde stajyerlik süreci

Stajyer, yapacağı işin teorik kısmını öğrenmiş olup uygulamada tecrübe kazanmak için çalışan kimse. Yüzyıllardır devam etmiş usta-çırak geleneğinin günümüzdeki profesyonel hali. Kimdir stajyer? Çoğunlukla lisans öğrenimini tamamlayıp üniversite diplomasını almış, artık iş hayatına atılma aşamasına gelmiş kişidir. Yapacağı şey, iş hayatına atılmadan önce, aynı alanda çalışan tecrübeli birinden uygulamayı öğrenmeye çalışmak. Böyle bakılınca göze hitap eden, karizmatik bir yönü var bu işin. En önemli noktaya gelelim; nasıl geçinecek stajyer?

***

Stajyerlik aşamasına gelene kadar, kişi en az 16 yıllık bir eğitim sürecinden geçiyor günümüzde. Artık öğrenci de olmadığı için, doğal olarak, ekonomik özgürlüğünü kazanacağı günü bekliyor. Bekliyor, bekliyor, bekliyor… Neden bu kadar beklediğini ifade etmek gerekirse, öncelikle hukukumuzdaki mevzuat açığını ve daha sonra da ülkemizdeki ahlaki kötülüğü ele almak gerekir. Staj mecburi olduğundan, kanunlarda ücrete ilişkin bir düzenleme olmayınca, tecrübeli iş sahipleri deyim yerindeyse stajyerleri “kullanmak” istiyor. Bu şekilde ücretsiz emeğin adı, Cem Yılmaz’ın da belirttiği gibi, kölelik.

Normal şartlarda iş sahipleri, işlerin yolunda gitmesi için bir çalışan almayı düşündüğünde, çalışanın haklı beklentileri doğmakta. Maaş, sigorta, yer yer yemek ve yol masrafları… İşte iş sahibi açısından tüm bunlardan kaçınmak için harika bir altın birey çıkageliyor; stajyer! Stajyerlerin fazlalığı, her alanda olduğu gibi, fazla açılmış üniversitelerin hazin bir sonucudur. İşini öğrenmek için oldukça hevesli olan gençler, birer köle gibi kullanılmakta. En yakından bildiğim gruba getireyim sözü, stajyer avukatlar…

***

Stajyer avukatlık, avukatlık ruhsatnamesini hak edebilmek için 1 yıl boyunca uygulamayı tanımaya yönelik süreçtir. Bu dönemde stajyer avukat, ilk 6 ay boyunca “adliye stajı” yapar. Bu stajların, en iyimser yaklaşımla,  % 60’ı boş geçmektedir. Mahkemelerde dava izlenerek gidişatı gözlemlemeye yönelik bu dönem, yargı mensuplarının görmezden gelmesi ve stajyer avukatın da umursamaması ile boşuna harcanmaktadır. Sonuç, naylon staj gerçeği. Bu 6 aylık boşluk, günün sonunda yargıya güvensizliğin yoluna taşlar döşeyen unsurlardan yalnızca biridir. Sonrasında büyük çoğunluk için aktif geçen “acılı” dönem başlar: Avukat stajı!

Bu süreçte stajyer avukat, 5 yılın üzerinde kıdemi olan bir avukattan uygulamaya yönelik bilgiler alır. Kıdemli avukat, stajyer avukata tecrübelerini aktarır. Stajyer avukat da, hem üstadının işlerini yapıp hem de tecrübe edinir. Bu işleri ne karşılığında yapıyor dersek, çoğunlukla bir hiç diyebiliriz. Esasında bu işler için üstad(!) bir bağlı çalışan avukata veya katibe ihtiyaç duyar. Ancak iki seçenek de ciddi mali yükler getirdiğinden, stajyere yönelir. İşleri yapan stajyerin sigortası yaptırılmaz, cebine ya para girmez ya da komik cep harçlıkları verilir.

***

Tüm bu şartlara rağmen, mezunların staj yapacak yer bulamaması da trajikomik. Sadece 80’in üzerinde hukuk fakültesi bulunmakta, her yıl binlerce mezun veriliyor. Bu şartlar değişmedikçe, farklı alanlardan binlerce emek zayi olmaya devam edecek. Nitelik mi, nicelik mi? İşte tüm mesele bu…