Verem Savaş Derneği Başkan Yardımcısı Dr. Ahmet Doğan Yardı, Gaziantep’te veremin yaygın olmadığını ama Suriyeliler’den dolayı endişeli olduklarını belirterek, “Yalnız son zamanlarda Suriyeliler’in göç etmesiyle ve Suriye’deki verem oranının Türkiye’den daha fazla olması nedeniyle endişeliyiz. Hastalık bir anda kendini göstermiyor, yıllar içerisinde ortaya çıkıyor. Belki şimdi hasta sayısında artış yok ama bunu ilerleyen zamanlarda görebiliriz. Eğer verem hastası artarsa bunda Suriyeliler’in etkisi büyüktür” dedi.
Sabah-Verem (Tüberküloz) nedir?
Yardı-Verem diğer adıyla Tüberküloz insanlık tarihi kadar eskidir. İlk insanların fosillerinde yapılan araştırmalarında veremin yaptığı tahribatlar görülmüştür. Verem nefes yoluyla bulaşıyor. Veremli bir hastanın nefesinden sağlıklı kişiye bulaşabilir. Tabak, çatak, bıçak, su ve havlu ile bulaşmaz. Yani kişisel eşyalar yoluyla bulaşmaz.
Sabah-Bilindiği gibi verem günümüzün en büyük hastalıklarından biri, peki, tedavisi mümkün mü?
Yardı-Verem gerçekten günümüzün en önemli hastalıklarından birisi. Çünkü günümüzde bu hastalığa yakalananlar olduğu için güncelliğini devam ettiriyor. Verem sosyo-kültürel gelişmişlikle alakalı bir hastalık. Ülkelerinveya bölgelerin gelişmişlik düzeyi düşükse vereme yakalama riski de o kadar yüksek oluyor. Yani gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha fazla amagelişmiş ülkelerde de daha az.
Sabah-Şu anda dünyada kaç kişi bu hastalığın pençesinde, en önemlisi Türkiye ve Gaziantep’te durum ne?
Yardı-Dünya nüfusunun aslında üçte biri verem mikrobuyla karşılaşmış durumda. Üç insandan birisi verem mikrobuna yakalanmış, ama verem mikrobuyla herkes hasta olmuyor. Vücut direnci ve bağışıklık sistemi güçlüyse vereme yakalanmıyor. Ancak kişinin ne zaman vücut direnci düşerse daha önce almış olduğu mikroplar harekete geçip çoğalıyor ve o insanı verem yapabiliyor. Ama dünya genelini değil de bölgesel düşünmek lazım. Afrika Ülkelerinde çok yaygınken bir Avrupa ülkesinde veya Amerika’da çok nadiren görülüyor. Uzak doğu ülkelerinde ve Türkiye Cumhuriyeti ülkelerinde de sık görülüyor. Türkiye’de dünya ortalamasının orta kısımlarında bulunuyor. Yani 100 bin nüfuslu bir yerde 15 kişi bu hastalığa yakalanıyor. Gaziantep’te Türkiye ortalamasına yakındır. Yalnız son zamanlarda Suriyeliler’in göç etmesiyle ve Suriye’deki verem oranının Türkiye’den daha fazla olması nedeniyle endişeliyiz. Hastalık bir anda kendini göstermiyor, yıllar içerisinde ortaya çıkıyor. Belki şimdi hasta sayısında artış yok, ama bunu ilerleyen zamanlarda görebiliriz. Eğer verem hastası artarsa bunda Suriyeliler’in etkisi büyüktür. Şimdi kesin sayı yok ama sayı söylemek de resmi makamların işidir.
Sabah-Verem bulaşıcı mıdır? Bu hastalıktan korunmanın yolları nelerdir?
Yardı-Sadece Akciğer veremi bulaşıcıdır. En çok da görülen verem çeşidi de budur. Kesinlikle kişisel eşyalarla bulaşmıyor, sadece nefesle bulaşır. Hasta olan birisinin ağzından çıkan nefes kapalı bir odada kalabiliyor. Aynı havayı sağlıklı bir kişi soluduğu zaman mikrobu kapmış oluyor. Vücut direnci düşerse veya ileriki yaşlarda düşerse o zaman vücudun daha önce almış olduğu verem mikrobu aktif hale gelerek o kişiyi hasta edebilir. Korunmak için de veremli hastalarla yakın temasta bulunmamak, odayı sık sık havalandırmak ve en önemlisi de vücut direncini yüksek tutmak gerekiyor. Yani düzenli, sağlık beslenme, düzenli spor, yaşam, alkol ve sigara kullanmamak gerekiyor.
Sabah-Doğrudan gözetimli tedavi ne demek verem hastalığı savaşında önemli mi?
Yardı-Doğrudan gözetimli tedavi yöntemi Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği bir tedavi yöntemidir. Şimdi verem hastaları en az 6 ay tedavi görüyorlar. Hastalar düzenli ilaç kullanmayabiliyordu. Yani bir aylık ilaç veriliyordu, ama sonradan görüldüğü ki hastaların bir kısmı ilaçlarını düzenli kullanamıyor, unutuyorlar ve kendilerini iyi hissederlerse ilaç kullanmayı bırakmaya karar verebiliyorlardı. Bundan dolayı Dünya Sağlık Örgütü ilaçları sağlıkçıların vermesini önerdi. Türkiye’de bu yöntem 10 yıldan beri uygulanıyor. Uygulama şu şekilde yapılıyor; veremli hastanın ulaşabileceği en yakın sağlık kuruluşuna ilaçları bırakılıyor. Kişi her gün sağlık kuruluşuna gidiyor, sağlıkçıların gözetiminde ilacını kullanıyor ve içtiğine dair imza atıyor. Böylelikle kişinin her gün ilacını içtiğinden emin olunuyor. Doğrudan gözetimli tedavi yönetimi uygulayan ile uygulamayanlar arasında büyük farklar olduğu biliniyor.
Sabah-Akciğer veremi, cilt veremi ve menenjit veremi gibi verem çeşitlerinin dışında verem var mı? Bu veremler insanları öldürebilir mi?
Yardı-En çok karşılaşılanakciğer veremi olmasına rağmen, diğer organlarda da verem görülebiliyor. Beyin veremine menenjit veremi deniyor, kemik veremi, böbrek veremi, bağırsak veremi, cilt veremi ve aklınıza gelecek her organın veremi olabiliyor. Akciğer veremi dışındaki veremler kan yoluyla bulaşıyor. Verem mikrobunu solunum yoluyla aldınız, ciğerinize gitti, ciğerde hastalık yapmasa da kan yoluyla başka organlara yerleşebiliyor. Teşhis uzmanlar tarafından yapılıyor. Mesela kemik veremine bir ortopedi uzmanın teşhis koyması gerekiyor, beyin veremine beyin cerrahının, böbrek ve idrar kesesinde verem varsa bununda üroloji uzmanı tarafında teşhisi koyması gerekiyor.
Sabah-Verem en çok kimlerde görülür ve bir insan verem hastalığına nasıl yakalanır?
Yardı-Verem en çok vücut direnci düşük insanlarda görülüyor. Vücut direnci nasıl düşer; düzenli beslenemiyor, sağlıklı yaşamıyor, açık havada bulunmuyor, sigara içiyordur. Verem hastalığının en büyük sebeplerinden birisi de sigara ve alkoldür. Akciğer kanserinin en büyük sebebi sigara olduğu gibi, akciğer vereminin de en büyük sebebi sigara. Bazı hastalıklar vücut direncini düşürebiliyor. Mesela diyabet veya şeker hastaları. Şeker hastalarında vücut direnci düştüğü için normal insanlara göre çok daha kolay vereme yakalanabiliyorlar. Böbrek yetmezliği olan hastalarda çok çabuk yakalanabiliyorlar. Kanser tedavisi görenlerinde vücut direnci çok düşük oluyor. Bunlarda verem çok görülebiliyor. Çünkü kemoterapi de vücut direnci baskılanmış oluyor.
Sabah-Verem Savaş Derneği’nin kuruluş amacı nedir?
Yardı-Verem Savaş Derneği Gaziantep’te uzun zamandan beri hizmet veriyor. Verem Savaş Dispanseri ile derneği karıştırmamak gerekiyor. Gaziantep’te iki tane Verem Savaş Dispanseri bulunuyor. Bu dispanserler Sağlık Bakanlığı’na bağlı. Bizim dernek 1951 yılında kuruldu. Derneğimizin amacı, dispanserlerde tedavi olan hastalara destek olmak, en çok da maddi destek olmak. Mesela dispanserlerin fiziki eksiklerinin gideriyoruz. Devletin ödenekleri yetmediği zaman, kömür ve yakıt konusunda destek oluyoruz. Tıbbi cihaz eksik olduğunda ve ilaçlar yeterli olmadığı zaman ilaç teminine de yardım ediyoruz. Yani veremli hastaların tedavisi aksamaması için her türlü desteği sağlıyoruz. Dernekte çalışan arkadaşlar maddi durumu iyi olmayan aileleri ziyaret ediyor. Eksikleri varsa onları gideriyorlar, bazı hastalara kıyafet yardımında bulunurken bazılarına da gıda yardımında bulunduk. Maddi durumu olmayan veremli hastalar il dışına sevk olduklarında gidiş- dönüş yol paraları da dernek tarafından karşılanıyor. Bunların yanında derneğimiz bu hastalığın toplum tarafından bilinmesi için eğitim çalışmaları da yapıyor. Özellikle verem haftasında bu hastalığın tanınması için okullarda, verem konulu resim yarışması, kompozisyon, şiir ve verem köşesi yarışmaları yapıyoruz, derece girenlere ödül veriyoruz.
Sabah-Bir insan verem hastalığına yakalandığını nasıl anlar, belirtileri nedir?
Yardı-Öksürük çok önemli bir belirti. Ama her öksürükte veremi düşünmemek lazım, özellikle antibiyotik içmemize rağmen ve iki aydan uzun sürüyorsa veremden şüphelenmek gerekir. Zaten doktor arkadaşlar da bunun bilincedir, şüphelendiği kişileri dispansere sevk ederler. Kanlı balgam, ateş, iştahsızlık ve kilo kaybı da yine veremin belirtileri arasındadır.
Sabah-Toplumda verem hastalarına bakış nasıl?
Yardı-Ne yazık ki toplum verem hastalarından çok çekiniyor ve dışlayıcı bakıyor. Onun için verem hastaları duyulmasın isteriz. İnsanlar bana bulaşır mı diye çok endişeleniyorlar. Ama şunu bilmek gerekir, vücut ve bağışıklık sisteminiz güçlüyse verem mikrobu size bulaşmayacaktır. Eğer o kadar kolay bulaşıyor olsaydı dispanserde çalışan kişilere de bulamış olurdu. Ben uzun zaman Verem Savaş Dispanserinde binlerce hastayı tedavi ettim. Bende yakalanmadım. Çünkü vücut direncim yüksekti. Verem hastalarından korkmamak gerekir. Hüseyin Karataş
Sabah-Verem (Tüberküloz) nedir?
Yardı-Verem diğer adıyla Tüberküloz insanlık tarihi kadar eskidir. İlk insanların fosillerinde yapılan araştırmalarında veremin yaptığı tahribatlar görülmüştür. Verem nefes yoluyla bulaşıyor. Veremli bir hastanın nefesinden sağlıklı kişiye bulaşabilir. Tabak, çatak, bıçak, su ve havlu ile bulaşmaz. Yani kişisel eşyalar yoluyla bulaşmaz.
Sabah-Bilindiği gibi verem günümüzün en büyük hastalıklarından biri, peki, tedavisi mümkün mü?
Yardı-Verem gerçekten günümüzün en önemli hastalıklarından birisi. Çünkü günümüzde bu hastalığa yakalananlar olduğu için güncelliğini devam ettiriyor. Verem sosyo-kültürel gelişmişlikle alakalı bir hastalık. Ülkelerinveya bölgelerin gelişmişlik düzeyi düşükse vereme yakalama riski de o kadar yüksek oluyor. Yani gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde daha fazla amagelişmiş ülkelerde de daha az.
Sabah-Şu anda dünyada kaç kişi bu hastalığın pençesinde, en önemlisi Türkiye ve Gaziantep’te durum ne?
Yardı-Dünya nüfusunun aslında üçte biri verem mikrobuyla karşılaşmış durumda. Üç insandan birisi verem mikrobuna yakalanmış, ama verem mikrobuyla herkes hasta olmuyor. Vücut direnci ve bağışıklık sistemi güçlüyse vereme yakalanmıyor. Ancak kişinin ne zaman vücut direnci düşerse daha önce almış olduğu mikroplar harekete geçip çoğalıyor ve o insanı verem yapabiliyor. Ama dünya genelini değil de bölgesel düşünmek lazım. Afrika Ülkelerinde çok yaygınken bir Avrupa ülkesinde veya Amerika’da çok nadiren görülüyor. Uzak doğu ülkelerinde ve Türkiye Cumhuriyeti ülkelerinde de sık görülüyor. Türkiye’de dünya ortalamasının orta kısımlarında bulunuyor. Yani 100 bin nüfuslu bir yerde 15 kişi bu hastalığa yakalanıyor. Gaziantep’te Türkiye ortalamasına yakındır. Yalnız son zamanlarda Suriyeliler’in göç etmesiyle ve Suriye’deki verem oranının Türkiye’den daha fazla olması nedeniyle endişeliyiz. Hastalık bir anda kendini göstermiyor, yıllar içerisinde ortaya çıkıyor. Belki şimdi hasta sayısında artış yok, ama bunu ilerleyen zamanlarda görebiliriz. Eğer verem hastası artarsa bunda Suriyeliler’in etkisi büyüktür. Şimdi kesin sayı yok ama sayı söylemek de resmi makamların işidir.
Sabah-Verem bulaşıcı mıdır? Bu hastalıktan korunmanın yolları nelerdir?
Yardı-Sadece Akciğer veremi bulaşıcıdır. En çok da görülen verem çeşidi de budur. Kesinlikle kişisel eşyalarla bulaşmıyor, sadece nefesle bulaşır. Hasta olan birisinin ağzından çıkan nefes kapalı bir odada kalabiliyor. Aynı havayı sağlıklı bir kişi soluduğu zaman mikrobu kapmış oluyor. Vücut direnci düşerse veya ileriki yaşlarda düşerse o zaman vücudun daha önce almış olduğu verem mikrobu aktif hale gelerek o kişiyi hasta edebilir. Korunmak için de veremli hastalarla yakın temasta bulunmamak, odayı sık sık havalandırmak ve en önemlisi de vücut direncini yüksek tutmak gerekiyor. Yani düzenli, sağlık beslenme, düzenli spor, yaşam, alkol ve sigara kullanmamak gerekiyor.
Sabah-Doğrudan gözetimli tedavi ne demek verem hastalığı savaşında önemli mi?
Yardı-Doğrudan gözetimli tedavi yöntemi Dünya Sağlık Örgütü’nün önerdiği bir tedavi yöntemidir. Şimdi verem hastaları en az 6 ay tedavi görüyorlar. Hastalar düzenli ilaç kullanmayabiliyordu. Yani bir aylık ilaç veriliyordu, ama sonradan görüldüğü ki hastaların bir kısmı ilaçlarını düzenli kullanamıyor, unutuyorlar ve kendilerini iyi hissederlerse ilaç kullanmayı bırakmaya karar verebiliyorlardı. Bundan dolayı Dünya Sağlık Örgütü ilaçları sağlıkçıların vermesini önerdi. Türkiye’de bu yöntem 10 yıldan beri uygulanıyor. Uygulama şu şekilde yapılıyor; veremli hastanın ulaşabileceği en yakın sağlık kuruluşuna ilaçları bırakılıyor. Kişi her gün sağlık kuruluşuna gidiyor, sağlıkçıların gözetiminde ilacını kullanıyor ve içtiğine dair imza atıyor. Böylelikle kişinin her gün ilacını içtiğinden emin olunuyor. Doğrudan gözetimli tedavi yönetimi uygulayan ile uygulamayanlar arasında büyük farklar olduğu biliniyor.
Sabah-Akciğer veremi, cilt veremi ve menenjit veremi gibi verem çeşitlerinin dışında verem var mı? Bu veremler insanları öldürebilir mi?
Yardı-En çok karşılaşılanakciğer veremi olmasına rağmen, diğer organlarda da verem görülebiliyor. Beyin veremine menenjit veremi deniyor, kemik veremi, böbrek veremi, bağırsak veremi, cilt veremi ve aklınıza gelecek her organın veremi olabiliyor. Akciğer veremi dışındaki veremler kan yoluyla bulaşıyor. Verem mikrobunu solunum yoluyla aldınız, ciğerinize gitti, ciğerde hastalık yapmasa da kan yoluyla başka organlara yerleşebiliyor. Teşhis uzmanlar tarafından yapılıyor. Mesela kemik veremine bir ortopedi uzmanın teşhis koyması gerekiyor, beyin veremine beyin cerrahının, böbrek ve idrar kesesinde verem varsa bununda üroloji uzmanı tarafında teşhisi koyması gerekiyor.
Sabah-Verem en çok kimlerde görülür ve bir insan verem hastalığına nasıl yakalanır?
Yardı-Verem en çok vücut direnci düşük insanlarda görülüyor. Vücut direnci nasıl düşer; düzenli beslenemiyor, sağlıklı yaşamıyor, açık havada bulunmuyor, sigara içiyordur. Verem hastalığının en büyük sebeplerinden birisi de sigara ve alkoldür. Akciğer kanserinin en büyük sebebi sigara olduğu gibi, akciğer vereminin de en büyük sebebi sigara. Bazı hastalıklar vücut direncini düşürebiliyor. Mesela diyabet veya şeker hastaları. Şeker hastalarında vücut direnci düştüğü için normal insanlara göre çok daha kolay vereme yakalanabiliyorlar. Böbrek yetmezliği olan hastalarda çok çabuk yakalanabiliyorlar. Kanser tedavisi görenlerinde vücut direnci çok düşük oluyor. Bunlarda verem çok görülebiliyor. Çünkü kemoterapi de vücut direnci baskılanmış oluyor.
Sabah-Verem Savaş Derneği’nin kuruluş amacı nedir?
Yardı-Verem Savaş Derneği Gaziantep’te uzun zamandan beri hizmet veriyor. Verem Savaş Dispanseri ile derneği karıştırmamak gerekiyor. Gaziantep’te iki tane Verem Savaş Dispanseri bulunuyor. Bu dispanserler Sağlık Bakanlığı’na bağlı. Bizim dernek 1951 yılında kuruldu. Derneğimizin amacı, dispanserlerde tedavi olan hastalara destek olmak, en çok da maddi destek olmak. Mesela dispanserlerin fiziki eksiklerinin gideriyoruz. Devletin ödenekleri yetmediği zaman, kömür ve yakıt konusunda destek oluyoruz. Tıbbi cihaz eksik olduğunda ve ilaçlar yeterli olmadığı zaman ilaç teminine de yardım ediyoruz. Yani veremli hastaların tedavisi aksamaması için her türlü desteği sağlıyoruz. Dernekte çalışan arkadaşlar maddi durumu iyi olmayan aileleri ziyaret ediyor. Eksikleri varsa onları gideriyorlar, bazı hastalara kıyafet yardımında bulunurken bazılarına da gıda yardımında bulunduk. Maddi durumu olmayan veremli hastalar il dışına sevk olduklarında gidiş- dönüş yol paraları da dernek tarafından karşılanıyor. Bunların yanında derneğimiz bu hastalığın toplum tarafından bilinmesi için eğitim çalışmaları da yapıyor. Özellikle verem haftasında bu hastalığın tanınması için okullarda, verem konulu resim yarışması, kompozisyon, şiir ve verem köşesi yarışmaları yapıyoruz, derece girenlere ödül veriyoruz.
Sabah-Bir insan verem hastalığına yakalandığını nasıl anlar, belirtileri nedir?
Yardı-Öksürük çok önemli bir belirti. Ama her öksürükte veremi düşünmemek lazım, özellikle antibiyotik içmemize rağmen ve iki aydan uzun sürüyorsa veremden şüphelenmek gerekir. Zaten doktor arkadaşlar da bunun bilincedir, şüphelendiği kişileri dispansere sevk ederler. Kanlı balgam, ateş, iştahsızlık ve kilo kaybı da yine veremin belirtileri arasındadır.
Sabah-Toplumda verem hastalarına bakış nasıl?
Yardı-Ne yazık ki toplum verem hastalarından çok çekiniyor ve dışlayıcı bakıyor. Onun için verem hastaları duyulmasın isteriz. İnsanlar bana bulaşır mı diye çok endişeleniyorlar. Ama şunu bilmek gerekir, vücut ve bağışıklık sisteminiz güçlüyse verem mikrobu size bulaşmayacaktır. Eğer o kadar kolay bulaşıyor olsaydı dispanserde çalışan kişilere de bulamış olurdu. Ben uzun zaman Verem Savaş Dispanserinde binlerce hastayı tedavi ettim. Bende yakalanmadım. Çünkü vücut direncim yüksekti. Verem hastalarından korkmamak gerekir. Hüseyin Karataş
RSS